Syndrom FOMO – lęk przed odłączeniem

Lubimy być na bieżąco i mamy silną potrzebę przynależności do danej grupy. Problem pojawia się, gdy nie jesteśmy w stanie przeżyć choćby kilku minut bez sprawdzania w telefonie, „co słychać” u naszych znajomych i przyjaciół. W dzisiejszym artykule opowiem Ci, co to jest fomo i jakie ryzyko ze sobą niesie.

Spis treści:

1. Obsesja i przymus. Syndrom FOMO – co to jest?
2. Kogo dotyczy problem FOMO i skąd się on właściwie bierze?
3. Syndrom FOMO: kilka statystyk
4. FOMO i jego konsekwencje
5. Co można z tym zrobić? Dobre nawyki

Obsesja i przymus. Syndrom FOMO – co to jest?

W literaturze naukowej używa się takiego określenia, że syndrom FOMO to „wszechogarniający lęk, że inne osoby w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia w których nie uczestniczę”. W skrócie, że „inni bawią się lepiej”. Chodzi o lęk, że wypadnę z obiegu, że coś mnie ominie i stracę przynależność do ważnej dla mnie grupy ludzi. 

Mam znajomego, który bez dostępu do sieci zachowuje się jak narkoman na głodzie. Odruchowo co chwila sprawdza maila, odświeża przeglądarkę… kiedyś chciałem mu pokazać jak wygląda kopalnia węgla i zjechaliśmy pod ziemię. Tam oczywiście nie ma ani sieci komórkowej ani WiFi. To, jak się zachowywał było dla mnie lekko przerażające. Syndrom FOMO – Fear of Missing Out – czyli lęk przed odłączeniem. 20 proc. nastolatków na myśl o braku połączenia z siecią odczuwa lęk. Czasami paniczny. Oczywiście gdy powiedziałem znajomemu, że powinien coś z tym zrobić, to uznał że przesadzam, że nic mu nie jest. 

Kogo dotyczy problem FOMO i skąd się on właściwie bierze?

Badania wskazują, że z grupy internautów powyżej 15 roku życia 14% ma wysokie FOMO, czyli ma wysoki lęk przed tym, że nie będzie miało dostępu do sieci.  Według danych z raportu „FOMO 2019. Polacy a lęk przed odłączeniem – raport z badań” widać pewne różnice w grupie wysoko sfomowanych ze względu na płeć. Wysoko fomowanych jest 11% kobiet oraz 17% mężczyzn. 

Problem bycia non stop on-line wynika z potrzeby przynależności do grupy, aktywnego stylu życia, imponowania i bycia na bieżąco. Statystycznie im jesteśmy młodsi, tym więcej mamy więcej kont na różnych portalach społecznościowych, czy na platformach służących do komunikacji. I samo ich regularne sprawdzanie może nam zająć wiele godzin dziennie. 

Dostęp do informacji, złudne poczucie bycia doskonale poinformowanym uruchamia w naszym mózgu podobne mechanizmy biochemiczne, jak zażywanie narkotyków. Konsekwencje odcięcia także są bardzo podobne. Osoby z wysokim FOMO pilnują, by cały czas mieć przy sobie smartfona. Traktują go najczęściej jako taki portal, drzwi, którymi wchodzimy w cyfrowy świat. 

Chcesz szybko sprawdzić, czy dotyczy Cię problem FOMO? Rozwiąż krótki quiz!

Osoby z lękiem przed odłączeniem korzystają z tego portalu idąc do toalety, w trakcie posiłków, zaraz po przebudzeniu, w środkach komunikacji publicznej, w trakcie spotkań ze znajomymi. Także w samochodzie, a czasami nawet wtedy, gdy siedzą za kierownicą. Gdy to nie wystarcza, pojawia się kolejny krok, jakim jest korzystanie z telefonu podczas snu. Niektórzy budzą się w nocy po to, by sprawdzić co dzieje się „na świecie” a sama myśl, że ktoś mógł do nich napisać, a oni nie odczytaliby tej wiadomości, jest dla nich źródłem stresu i lęku. 

Dzięki komunikatorom internetowym, a niemal każdy z nas ma ich zainstalowanych kilka, mamy złudne poczucie ciągłego kontaktu i łączności z przyjaciółmi czy rodziną. Spora grupa z badanych sama wskazuje, że ciągłe scrollowanie mediów społecznościowych na dłuższą metę męczy i powoduje znudzenie a nawet uczucie wyczerpania. Ale równocześnie potrzeba sprawdzania informacji i nowych wiadomości jest tak duża, że nie potrafi się jej oprzeć. 

Syndrom FOMO: kilka statystyk

• Nastolatki średnio w sieci spędzają 4 godziny i 12 minut dziennie, choć co ósmy młody człowiek spędza on-line ponad 8 godzin dziennie. 
• Co trzeci nastolatek przyznaje, że nie wyobraża sobie życia i normalnego funkcjonowania bez telefonu.
• Co trzecia osoba intensywnie używająca social mediów uważa, że żyje życiem innych.
• 1/5 młodych deklaruje, że nic nie jest dla nich tak przyjemne, jak korzystanie z telefonu. 

FOMO i jego konsekwencje

Choć „lęk przed odłączeniem” brzmi dość abstrakcyjnie, przynosi konkretne negatywne skutki zdrowotne i psychiczne. Wyobraź sobie, że aż jedna na pięć osób z Fomo na możliwość odłączenia od sieci reaguje zawrotami głowy, nudnościami i bólem brzucha. 40% osób przyznaje się do omamów związanych z wibrowaniem telefonu. Co druga osoba czuje się samotna i nieszczęśliwa, kiedy telefon milczy. Zbyt intensywne nadużywanie smartfona, szczególnie przed zaśnięciem, zaburza wartościowy sen.

Przeczytaj też: Media społecznościowe i dzieci

Światło ekranu powoduje, że mózg zaczyna produkować mniej melatoniny odpowiedzialnej za zasypianie. Jej niedobór może skutkować płytkim, nie w pełni wartościowym odpoczynkiem i regeneracją. Zmęczenie, gorsza koncentracja, wahania nastrojów czy rozdrażnienie to w dalszej perspektywie skutki niewyspania. Utrudniają one normalne funkcjonowanie i wypełnianie codziennych często wymagających obowiązków (np. nauka w szkole). Dlatego w przypadku nie tylko dzieci czy nastolatków ale też osób dorosłych, smartfonów nie powinniśmy używać minimum na godzinę przed pójściem do łóżka. 

U osób intensywniej korzystających z mediów społecznościowych zauważyć też można tendencję do dużo niższej samooceny. Szczególnie dotyczy to nastolatków, których samoocena jest często budowana ilością lajków, pozytywnych komentarzy czy popularnością wśród sporej (im większa tym lepsza) grupy znajomych. 

Ciągłe porównywanie się nie tylko do znajomych rówieśników, ale i tzw. gwiazd czy osób popularnych, ma często destrukcyjne skutki u młodych ludzi. Młodzi nie zawsze mają świadomość, że rzeczywistość stworzona w mediach społecznościowych, w dużej mierze jest fikcją i ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. Niestety im więcej porównań do wyidealizowanego, sztucznie wykreowanego świata, tym u młodych większe poczucie zrezygnowania, frustracji i przekonania o własnym, mało ciekawym życiu czy nieatrakcyjnym wyglądzie. 

Co można z tym zrobić? Dobre nawyki

Problem FOMO nie dotyczy tylko ludzi młodych. Jednak to właśnie najmłodsi internauci są  szczególnie narażeni na tego rodzaju zagrożenia. Najważniejszym i jednocześnie najtrudniejszym elementem dla rodziców jest pomoc w kształtowaniu dobrych nawyków korzystania ze smartfonu. Ustalenie wspólnych, przestrzeganych przez wszystkich w domu, zasad. 

• Dobrym pomysłem są np. momenty czy strefy bez smartfona. Takimi momentami mogą być posiłki, takimi miejscami mogą być toaleta czy jadalnia. 
• Pilnuj siebie i młodych ludzi, by telefon w czasie snu był w innym pomieszczeniu niż to w którym śpicie. 
• Niech ostatnia aktywność na telefonie, tablecie czy komputerze będzie miała miejsce przynajmniej godzinę przed snem. 
• Przypominaj na każdym kroku, że treści zamieszczane w Internecie nie zawsze są zgodne z prawdą. Wiem, że dla wielu to truizm, ale wierz mi, dla sporej grupy ludzi może to być odkrycie. 

Ważne, aby silne więzi rodzinne i relacje z rówieśnikami w świecie realnym przeważały nad mniej realnymi w wirtualu. Ogromną sztuką jest narzucenie sobie jakiś ograniczeń, nauczenie się wybierania treści, które do siebie dopuszczamy. Nadmiar informacji powoduje przebodźcowanie. Dobrze jest też mierzyć sobie czas spędzony ze smartfonem. Często dopiero wtedy zdajemy sobie sprawę, ile godzin przelatuje nam przez palce. Jesteś rodzicem (szczególnie młodszych dzieci)? Bezwzględnie wyznaczaj limity na używanie telefonu. Wakacje są dobrą do tego okazją. 

Obejrzyj webinar, podczas którego na temat zjawiska FOMO rozmawiałem z Anną Borkowską – psycholog Akademii NASK, specjalistką w zakresie wczesnej profilaktyki zachowań problemowych dzieci i młodzieży oraz dr Justyną Jasiewicz – dyrektor Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego w Ministerstwie Cyfryzacji, specjalistkę w zakresie rozwoju i badań kompetencji cyfrowych różnych grup użytkowników.

Źródła: 

• Jupowicz-Ginalska, A., Jasiewicz, J., Kisilowska, M., Baran, T., Wysocki, A., “FOMO 2019. Polacy a lęk przed odłączeniem – raport z badań”, Warszawa 2019
• Bochenek, M., Lange, R., „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania
  uczniów”, Warszawa 2019