Czy istnieje życie na pustyni?

Życie na pustyni jest naprawdę wymagające. Jednak 15% lądów to właśnie tereny pustynne. Wiele organizmów znalazło sposób na odnalezienie się w tych ciężkich warunkach. Nie bójmy się upałów i razem sprawdźmy, co i kogo znajdziemy w pustynnym piasku.

Czy pustynia to tylko piasek?

Z całą pewnością wszyscy kojarzymy pustynię jako miejsca, w których jest nieznośnie sucho i gorąco. Zapewne też wyobrażamy sobie je jako ogromną przestrzeń pełną wydm, piasku i właściwie niczego więcej. Od czasu do czasu na horyzoncie pojawi się ledwo widoczne uschnięte drzewko czy kaktus. Tylko zaraz… czy to nie fatamorgana? Czas jednak obalić kilka mitów na temat pustyni.

Zacznijmy od początku, co to jest pustynia?

Jak powstały pustynie? Na pewnych terenach woda paruje znacznie szybciej, niż jest dostarczana. W takich warunkach wysychają rzeki czy nawet morza! Takie miejsca stają się coraz bardziej nieprzyjazne do życia. Ale czy na pewno? Myślę, że spotkamy tam mimo wszystko znacznie więcej organizmów, niż możemy się spodziewać.

Trzeba wiedzieć, że na pustyni zdecydowanie nie zawsze leje się żar z nieba. Zazwyczaj występują tam silne wiatry. Dodatkowo cechują się one dużymi dobowymi wahaniami temperatury. Oznacza to, że na wielu pustyniach w dzień będzie nam okropnie gorąco, ale w nocy zdecydowanie pożałujemy, że nie mamy przy sobie zapasowych kilku koców.

To też Cię zainteresuje: Jakie korzyści czerpiemy z lasu?

Obszary pustynne spotkamy na każdym kontynencie. Z tego powodu warunki, jakie na nich panują, różnią się  zdecydowanie w zależności od miejsca ich występowania. Są one często odbiciem ich położenia geograficznego. Na przykład pustynie polarne są zimne, suche i skaliste – zdecydowanie nie wygrzejemy się tam na ciepłym piasku.

Nie tylko oaza – rośliny pustynne

Pustynie wcale nie są puste i niezamieszkałe. Więcjak wygląda życie na pustyni? Oczywiście nie znajdziemy tam gęstych lasów pełnych różnorodności. Jednak to nie znaczy, że nie istnieją rośliny pustynne.

Aby przeżyć na takim terenie, wszystkie organizmy żywe musiały się przystosować do surowych warunków tam panujących. Większość z nich wykształciła specjalne struktury lub metody na radzenie sobie z wysoką temperaturą lub brakiem wody czy pokarmu.

Oczywistym najlepszym przykładem rośliny na pustyni jest kaktus. Kiedy w końcu spadnie deszcz, organizm ten bardzo szybko stara się zmagazynować wodę w swoich mięsistych pniach. Z tego względu mógłby stać się łatwym łupem dla wielu zwierząt szukających wody. Na szczęście posiada kolce, które skutecznie chronią go przed niechcianymi gośćmi.

Inne rośliny próbują odmiennych strategii. Inwestują całą swoją energię w ogromne systemy korzeniowe, by pobierać cenny płyn z głębin ziemi. Na przykład krzew jadłoszynu wytwarza korzenie mierzące nawet 30 metrów długości!

 Interesujące są także inne przystosowania roślin do braku wody. Niektóre z nich potrafią w takich warunkach wydzielać dodatkowe toksyny. Skutecznie zatruwają one najbliższe otoczenie i uniemożliwiają rozwój innych roślin w pewnej odległości lub odstraszają zwierzęta.

W ten sposób takie rośliny zdobywają pewien teren i jego zasoby – wodę i sole mineralne – na własność, co pozwala na ich bezpieczny wzrost bez nieproszonych gości.

Są również momenty, kiedy pustynia zmienia się w prawdziwą łąkę pełną życia. I to nie tylko w miejscach, gdzie występują oazy! Tuż po deszczu nasiona wielu roślin kiełkują. Niektóre z nich potrafią trwać w uśpieniu przez dziesiątki lat i tylko czekać na kroplę życiodajnej wody.

Lepiej się schować – zwierzęta na pustyni

Życie na pustyni to nie tylko rośliny. Wśród piaszczystych wydm, na przykład Sahary, znajdziemy mnóstwo zwierząt chroniących się w swoich norkach przed upałami, które mogą nawet osiągać 50^oC.

Na pustyni znajdziemy lisy, wiewiórki, gady, a na niektórych nawet ropuchy i ptaki. Każdy z tych organizmów znalazł swój unikatowy sposób na poradzenie sobie w tych ciężkich warunkach.

Najbardziej znanym zwierzęciem pustyni jest oczywiście wielbłąd. Jego garby robią wrażenie! Oczywiście wbrew pogłoskom nie trzyma on w ich środku wody. W ich wnętrzu zmagazynowany jest tłuszcz, który w razie potrzeby, podczas przemian metabolicznych jest rozkładany. Dzięki temu uwalniane jest źródło pokarmu zaspokajające potrzeby tych zwierząt nawet przez wiele dni.

Mimo że w ciągu dnia na pustyni nie dostrzeżemy wielu zwierząt, to nie znaczy, że ich tam nie ma. To ich sposób na chronienie się przed upałami. Kopiąc podziemne jamki, przeczekują najgorętsze momenty w ciągu dnia i wychodzą na polowanie wczesnym rankiem lub późnym wieczorem.

Mimo że kaktusy chronią się przed zwierzętami dzięki kolcom, to i tak część organizmów próbuje schronić się w ich wnętrzu. Na przykład sowy zakładają w nich dziuple, a nietoperze, latając nocą, spijają nektar z ich kwiatów.

Pustynie mimo stereotypów nie są tylko suchym i jałowym miejscem, Znajdziemy tam specjalnie dostosowaną do warunków roślinność i zwierzęta. Pamiętajmy, że na pustyni możemy zmarznąć, a nawet spotkać deszcz!

Źródła informacji:

https://zpe.gov.pl/a/przyroda-pustyni/DCQkiXFje

https://zpe.gov.pl/a/pustynie/DkDDqjRtd

https://www.nationalgeographic.com/animals/article/cactus-ferruginous-pygmy-owl

https://www.nps.gov/orpi/learn/nature/lesser-long-nosed-bats.htm#:~:text=Lesser%20long%2Dnosed%20bats%20feed,sky%20and%20the%20Sonoran%20Desert.

https://www.britannica.com/story/do-camels-store-water-in-their-humps

https://astrobiology.nasa.gov/news/life-in-the-extreme-cold-deserts/

https://www.nationalgeographic.com/environment/article/deserts#:~:text=A%20place%20that%20receives%20less,year%20is%20considered%20a%20desert.

https://www.landerprosopis.com/history-of-prosopis-juliflora#:~:text=The%20root%20system%20of%20Prosopis,between%20150%20and%20700%20mm.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3858270/

https://www.national-geographic.pl/artykul/w-tym-miejscu-nie-padalo-od-lat-wystarczyl-jeden-deszcz-by-pustynia-zamienila-sie-w-to

Autor

Monika Tarasek

Nieustannie odkrywam piękno świata biologii i chemii. Głęboko wierzę, że wszystkie skomplikowane zjawiska przyrodnicze można wyjaśnić w sposób prosty i przystępny. Ukończyłam kierunek Biochemia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wolnym czasie dużo się uśmiecham, chodzę z głową w chmurach, a kiedy nie rozwijam się naukowo, spełniam się artystycznie.

Więcej od tego autora