Rosyjska infrastruktura kosmiczna – ta naziemna – została zatrzymana, zarekwirowana przez władze Kazachstanu, na terenie którego leży kosmodrom Bajkonur. Mienie zostało zamknięte z powodu długów, a Kazachstan, kolokwialnie mówiąc, dał Rosji w zęby.
Spis treści
Problemy z kosmodromem Bajkonur – o co tu chodzi?
Zatrzymano także szefa rosyjskiego Centrum Operacji Naziemnej Infrastruktury Kosmicznej, zabroniono mu opuszczania kraju. Rosja ma wobec Kazachstanu długi w wysokości prawie 30 milionów dolarów, czyli 2 mld rubli. Ten dług nie wynika jednak z tego, że Rosja nie płaciła Kazachstanowi za używanie portu kosmicznego, za energię czy za paliwo. Ten dług to odszkodowanie za rakietę Sojuz-5, której… jeszcze nie ma.
Brzmi to wszystko bardzo zawile, ale już tłumaczę, w czym rzecz. To odszkodowanie to oficjalny powód. W przepychance główną rolę grają jednak kwestie ambicjonalne i geopolityczne. Kwestie finansowe są co najwyżej uzupełnieniem, o ile nie pretekstem.
Rosja i Kazachstan dawno, dawno temu zawiązały współpracę przy tzw. programie Baiterek, który, delikatnie mówiąc, jest kompletną katastrofą. Jego początki sięgają 2004 roku, gdy podpisano umowę tworzącą wspólny kazachsko-rosyjski projekt biznesowy. Rosjanie mieli wnieść do tej spółki nowocześniejsze i bardziej ekologiczne rakiety Angara, a Kazachowie mieli wnieść Bajkonur z całą infrastrukturą.
Wspólnicy mieli żyć długo i szczęśliwie z pieniędzy zachodnich klientów, na rzecz których Baiterek świadczyłby usługi wynoszenia, szczególnie na intratną orbitę geostacjonarną. Problem w tym, że program rakiet Angara opóźniał się niemiłosiernie, a Rosja zaczęła się wycofywać z – jak twierdzi Kazachstan – umówionej modernizacji Bajkonuru. Do tego kilka lat po podpisaniu wspomnianej umowy Rosjanie rozpoczęli budowę własnego portu Wostocznyj, co nie zostało dobrze odebrane w Kazachstanie.
W efekcie w okolicach 2012 roku projekt zmodyfikowano. Spółka miała zacząć latać na rosyjsko-ukraińskich rakietach Zenit-3, które z sukcesem startowały od wielu lat z platformy morskiej. I pewnie biznes kwitłby do dzisiaj, ale zanim zdążył ruszyć, w 2014 roku Putin napadł Ukrainę i cała układanka rozsypała się w drobny maczek. Nastąpiła więc kolejna aktualizacja planów, a koniem pociągowym tego kulawego projektu miała stać się nowo projektowana rakieta Sojuz-5.
Kosmodrom Bajkonur teraz
Dzisiaj trudno powiedzieć, przynajmniej ja już nie potrafię zliczyć, ile razy modyfikowano kolejne wersje umów między Rosją a Kazachstanem. Zmieniano plany, zmieniano harmonogramy, a niezmienne pozostawały tylko dwie rzeczy – brak gotowej rosyjskiej rakiety oraz przesuwanie terminów przebudowy infrastruktury na Bajkonurze.
Tak dotarliśmy do 2023 roku, gdy Rosja wznowiła działania wojenne, a Kazachstan zaczął się mocno emancypować spod jej politycznych i ekonomicznych wpływów. Wraz z wybuchem wojny i nałożeniem na rosyjski przemysł – w tym kosmiczny – sankcji, cały plan wziął w łeb. W najbliższych kilku, a może nawet kilkunastu, latach nikt nie będzie chciał z Rosjanami na rosyjskich rakietach latać w kosmos. Biznesplan się rozsypał, a Kazachstan uznał, że pora się zwijać.
I tutaj Astana, stolica Kazachstanu postanowiła zagrać va banque. Moment rozbudowy kosmodromu Bajkonur przesunięto na bliżej nieokreśloną przyszłość, tym samym stawiając Rosjan pod ścianą. Dlaczego? Bo bez tej modernizacji (czy właściwie rozbudowy) Rosja dla swojej nowej rakiety Sojuz-5 nie ma miejsca startowego. Rakieta, na którą wydano sporo pieniędzy istnieje wciąż tylko w kawałkach, ale jej start testowy miał mieć miejsce w tym roku. Teraz okazuje się, że Sojuz-5 nie ma skąd startować.
Gdyby tego było mało, strona Kazachska zatrzymała sprzęt i infrastrukturę należącą do Rosji. Dlaczego? Bo Moskwa nie zapłaciła prawie 30 milionów dolarów za pracę nad raportami oceniającymi wpływ startu rakiet Sojuz-5 na środowisko naturalne. Kazachom zapewne będzie zależeć na zmuszeniu Rosjan do sfinansowania sobie większości prac przy nowej platformie startowej bądź na zerwaniu współpracy w ogóle.
Przeczytaj też: Skafander księżycowy programu Artemis zaprezentowany. Nie przywiązujcie się do koloru
Kazachowie mają mocne karty w ręku, Rosyjska Agencja Kosmiczna Roskosmos na Sojuza-5 bardzo wiele postawiła. Dla bieżących startów innych rosyjskich rakiet – Sojuzów-2 i Protonów – zagrożenia nie widać. Rosja nie ma pełnego pola manewru, bo Bajkonur, nawet w takiej formie, ciągle jest niezbędny.
Z kolei Kazachstan nie może w tych naciskach przedobrzyć, bo dla rakiet Roskosmosu nie ma alternatywy. Amerykanie, utrzymujący współpracę z Rosją na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, też zakulisowo raczej nic nie będą kombinować. Chyba, że współpraca na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w jakiś sposób się zakończy – wtedy Rosjanie mają się czego obawiać. Kazachstan ogłosił niedawno początek strategicznej współpracy ze Stanami.
Podsumowanie
Jak się to skończy? Nie wiem. Powiem tylko, że Rosjanie mają jeszcze dwie – o ile dobrze kojarzę – rakiety na terenie kosmodromu Kouru, w Gujanie Francuskiej. Portu kosmicznego, który należy do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA). ESA zerwała z Roskosmosem wszystkie umowy i projekty, a to znaczy, że te rakiety już stamtąd nie odlecą. Rosja nie zamierza ich zabrać, bo żeby to zrobić, trzeba byłoby je zdemontować. A to ogromny koszt.
Z kolei ESA nie może ich nawet dotknąć, bo formalnie to własność Rosji. A władze portu startowego ESA ponoszą koszty, bo zgodnie z umowami, muszą dbać o to, by rosyjski sprzęt był odpowiednio zabezpieczony. Byłem tam kilka tygodni temu i uwierzcie mi – nie jest łatwo zabezpieczyć sprzęt elektroniczny i precyzyjne elementy metalowe w środku tropikalnego lasu, w wysokiej temperaturze i jeszcze wyższej wilgotności. I tutaj jestem ciekawy, jak potoczą się sprawy.
Źródła:
• https://iz.ru/1482328/2023-03-13/rossiiskii-sputnik-retransliator-luch-5kh-vyveden-na-orbitu
• https://www.svoboda.org/a/kazahstan-uzhestochaet-pretenzii-k-roskosmosu-/32316039.html
• https://www.russianspaceweb.com/baikonur_zenit.html#2023
Newsletter NTL
Zostaw nam swój adres email i odbierz darmowy rozdział najnowszej książki Tomasza Rożka „Akademia Superbohaterów”
Podcasty NTL
