Mózg to centrum dowodzenia naszego organizmu. Jest wciąż nie do końca poznaną, cudownie skomplikowaną strukturą. Jak przebiega rozwój mózgu dziecka? Jak powstaje ośrodek sterujący całym układem nerwowym? Kluczowe są już pierwsze dni życia prenatalnego.
Spis treści
Jak przebiega rozwój mózgu dziecka w łonie mamy?
Kiedy rozwija się mózg u płodu? Intensywny rozwój mózgu płodu zaczyna się już w pierwszych tygodniach ciąży. Powstaje wtedy cewa nerwowa, która później przekształca się w rdzeń kręgowy i mózgowie. W kolejnych tygodniach kształtują się półkule. Wtedy można też zaobserwować pierwsze fale mózgowe.
W 10. tygodniu życia dziecka mózg posiada już ukształtowane struktury. Z końcem trzeciego miesiąca ciąży oprócz półkul wykształcone są już móżdżek i wzgórze, które pośredniczy w przesyłaniu sygnałów zmysłów i reszty mózgu. Przysadka mózgowa rozpoczyna produkcję hormonów. Kora mózgowa jest jeszcze gładka. Intensywnie przebiega proces neurogenezy, czyli powstawania neuronów. Pojawiają się nowe komórki nerwowe, których zadaniem będzie rozpoznawanie bodźców zewnętrznych.
To też Cię zainteresuje: Kontakt „skóra do skóry” i jego niezwykła moc
Dużo się dzieje w 19. tygodniu życia płodowego. Mózg wtedy rozpoczyna tworzenie połączeń między neuronami, dzięki czemu możliwe będzie wysyłanie sygnałów do reszty ciała. Maluch rozwija zmysły, dojrzewa układ przedsionkowy w mózgu. Dynamiczny rozwój kory mózgowej, czyli pofałdowania mózgu, zaczyna się w około 26–28. tygodniu życia.
Czy maluchy w łonie matki mają sny?
Naukowcy nie są tego całkowicie pewni, ale pewne fakty na to wskazują. Około 26. tygodnia rozwoju płodu maluch zaczyna wykazywać mimikę twarzy na przykład mruganie, czy ziewanie. Dzieci spędzają w tym okresie około 90% czasu na spaniu.
Badanie USG 4D w tym czasie ujawnia, że dziecko wkracza wtedy w fazę snu REM, czyli fazę, w której występują szybkie ruchy gałek ocznych. U dorosłych wiąże się ona z marzeniami sennymi. Nie da się jednak z całą pewnością stwierdzić, że śnią, ponieważ do tego potrzebne byłoby wykonanie badania fal mózgowych.
Jeśli rzeczywiście mają sny, to prawdopodobnie w ich głowach powstają obrazy już znanych rzeczy, ruszania rączkami, ssania palca. U dziecka pojawiają się też cykle głębokiego snu, zupełnie jak u noworodka.
Jak przebiega rozwój mózgu płodu w późniejszych tygodniach ciąży?
Okolice 27. tygodnia ciąży to kolejny intensywny okres w rozwoju układu nerwowego dziecka. Postępuje wtedy wzrost nowych połączeń między komórkami nerwowymi. Kora mózgowa w tym czasie jest dojrzała. Dochodzi do mielinizacji mózgu, rozwijają się obszary mózgu odpowiedzialne za narządy zmysłów.
Mielinizacja jest bardzo ważnym procesem w prawidłowym rozwoju mózgu, ponieważ ułatwia transmisję impulsów nerwowych w ośrodkowym układzie nerwowym. Mielina to substancja tłuszczowa, która otacza aksony i funkcjonuje jak izolator elektryczny. Umożliwia w ten sposób prawidłowy przepływ informacji w mózgu. Proces rozpoczyna się w pniu mózgu i następuje w kierunku móżdżku oraz półkul mózgowych.
Jak wspierać rozwój mózgu dziecka? Dieta dla neuronów
Intensywny rozwój mózgu dziecka związany jest także z jego zapotrzebowaniem na różne składniki odżywcze. Prawidłowa dieta wspiera rozwój dziecka w okresie ciąży i kształtuje jego odporność. Dla układu nerwowego bardzo ważna jest prawidłowa ilość przyjmowanego kwasu foliowego, dlatego już w czasie planowania ciąży zaleca się kobietom przyjmowanie 0,4 mg kwasu foliowego dziennie, co zapobiega wadom cewy nerwowej. Jak zawsze, najlepszym źródłem witamin są warzywa, w tym przypadku szpinak, sałata, kapusta, brokuł i rośliny strączkowe.
Przeczytaj też: Baby brain – czy młode matki są mniej inteligentne?
W trzecim trymestrze ciąży mózg dziecka rozwija się najintensywniej, dlatego bardzo ważne jest, jakich składników dostarcza mu matka. Drugim istotnym elementem, którego nie powinno zabraknąć w diecie matki są kwasy omega-3. Kwas DHA jest głównym składnikiem budowy mózgu, tworzy błony komórkowe neuronów kory mózgowej.
W trakcie ciąży zalecane jest spożywanie suplementów z tym składnikiem, ale warto również spożywać bogate w DHA tłuste ryby morskie, oleje roślinne, orzechy włoskie czy siemię lniane.
Rozwojowo przez całe życie
W 31. tygodniu ciąży w mózgu rozwija się ośrodek Broki, który w przyszłości będzie odgrywać ważną rolę w nauce mowy u dziecka. Dziecko przygotowuje sobie bazę pod naukę języka poznając, prozodię mowy, czyli słuchając rytmu i melodii głosu matki.
Badania pokazują, że dziecko rozpoczyna rozwój zdolności językowych jeszcze przed urodzeniem. W mózgu dziecka powstają sieci neuronowe wrażliwe na głos matki i język ojczysty. Dzieci reagują inaczej na głos matki niż na głos obcej kobiety. Uczą się rozpoznawać często słyszane głosy.
Najwcześniejsze reakcje zaobserwowano około 16. tygodnia rozwoju, kiedy układ słuchowy malucha nie jest jeszcze do końca wykształcony.
Narodziny to właściwie początek
W przypadku noworodków urodzonych w terminie anatomiczny rozwój mózgowia jest w zasadzie prawie kompletny. Złożoną sieć komunikacyjną tworzą już miliardy neuronów. Nie znaczy to jednak, że w mózgu nie zachodzą zmiany.
Nadal trwa intensywny jego rozwój, kluczowe w tym procesie będą pierwsze dwa, a nawet trzy lata życia. Na przykład pod koniec drugiego roku życia ostateczny kształt przyjmują struktury tylnego dołu czaszki, wciąż trwa tworzenie nowych neuronów oraz mielinizacja. Podczas pierwszego roku życia mózg powiększa się aż trzykrotnie, do wielkości 3/4 mózgu dorosłego. Każda nowa umiejętność i każda stymulacja wspierają jego rozwój.
O swój umysł powinniśmy dbać także w wieku dorosłym. Obecnie wiadomo już, że nawet dojrzały mózg potrafi wytwarzać nowe komórki, ale też potrafi modyfikować połączenia między nimi. Przeczytasz o tym w tym artykule: Czy w naszym mózgu mogą powstawać nowe komórki nerwowe?.
Źródła:
www.sciencedaily.com/releases/2009/04/090413185734.htm
www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352154617301365
www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0163638308000866
Kamila Rajfur
Newsletter NTL
Zostaw nam swój adres email i odbierz darmowy rozdział najnowszej książki Tomasza Rożka „Akademia Superbohaterów”
Podcasty NTL
