Strefy Czystego Transportu – szansa na czyste powietrze w miastach?

Niektórymi samochodami nie będzie można do nich wjechać. Strefy Czystego Transportu mają się przyczynić do poprawy stanu środowiska w miastach, ale mogą się wiązać z pewnymi niedogodnościami. Jak wielkie to mają być niedogodności? W tym video chcę to sprawdzić.

Nie lubimy nowych przepisów, podatków czy ograniczeń. I trzeba przyznać – niezależnie od politycznych sympatii – wielu z nas zna przykłady decyzji administracyjnych, które – zamiast ułatwiać – utrudniają nam życie. 

Strefy Czystego Transportu w Polsce i w Europie

Mamy coraz lepsze samochody w porównaniu choćby z tymi z lat 90. czy dwutysięcznych. Samochody te emitują coraz mniej spalin, nie oznacza to jednak, że te nie szkodzą środowisku. Strefy Czystego Transportu to sposób na poprawę jakości powietrza w miastach, a co za tym idzie również droga do poprawy zdrowia ich mieszkańców. Technicznie wyznaczenie Strefy wiąże się z ograniczeniem wjazdu do niej samochodów emitujących najwięcej zanieczyszczeń. 

W tej chwili w Europie funkcjonuje ponad 300 Strefy Czystego Transportu. Rozwiązanie to przyjęło się i z powodzeniem funkcjonuje głównie we Włoszech i w Niemczech. W Polsce dotychczas funkcjonowała jedna Strefa Czystego Transportu, na krakowskim Kazimierzu, ale z uwagi na niedoskonałości prawa, była właściwie tworem wirtualnym.

Przeczytaj też: Co najbardziej zanieczyszcza powietrze w miastach?

Lista wyjątków w ograniczeniach wjazdu do strefy była tak duża, a interpretacja przepisów tak ogólna, że… właściwie każdy samochód mógł do niej wjechać. Wystarczyło na przykład, że kierowca miał paragon z jednego ze sklepów w strefie i zgłosił, że wjeżdża w celu złożenia reklamacji.

Teraz, po pewnych zmianach legislacyjnych, które weszły w życie 24 grudnia 2021 roku, formalnie jesteśmy bardziej przygotowani na wprowadzenie Stref Czystego Transportu. Ustawa o elektromobilnosci i paliwach alternatywnych dopuszcza wprowadzanie stref, ale realizację pozostawia w gestii samorządów. Przepisy mówią, że Strefę może w zasadzie wprowadzić każda gmina, ale to w dużych miastach sprawa jest najbardziej pilna, dlatego na miastach i ja się koncentruję.

Strefy Czystego Transportu – pytania i wątpliwości

A więc po kolei. Jakie argumenty pojawiają się w dyskusjach przeciwko strefom? Na przykład kwestia prawa własności. Z założenia benzyna i ropa jako paliwa nie są zakazane, tak samo jak nie jest zakazane posiadanie samochodów wykorzystujących te paliwa. Ktoś może podnieść argument, że Strefy uniemożliwiają nam pełne korzystanie z naszej własności.

Zwróćcie jednak uwagę, że mamy szereg przepisów działających na podobnej zasadzie. Nikt nie zabrania nam posiadania ciężarówki i jeżdżenia nią, kiedy zrobimy właściwe prawo jazdy, co nie znaczy, że wszędzie możemy nią wjechać. Podobnie jest na przykład ze skuterem z silnikiem o niskiej pojemności. Nikt nie zabrania go nam używać, ale na autostradę nim nie wjedziemy.

Nie jest też prawdą, że Strefy Czystego Transportu są strefami tylko dla samochodów elektrycznych i rowerów. Przyznawanie prawa do wjazdu w nie odbywa się na podstawie spełniania przez samochody norm emisyjności. Strefy nie sparaliżują działalności służb miejskich, ponieważ te objęte będą wyjątkami, ani nie będą dezorganizować ruchu w mieście.

Wjazdy do stref, wyznaczonych przede wszystkim w ścisłych centrach miast, będą oznaczone odpowiednimi znakami, podobnie jak strefy płatnego parkowania. Samo sprawdzanie, czy nasz samochód może przebywać w strefie, będzie się odbywać na zasadzie wyrywkowych kontroli, które zresztą będą się odbywały przez zastosowanie kamer odczytujących tablice rejestracyjne samochodów.

Kto nie wjedzie do Stref Czystego Transportu?

Warto również dodać, że w praktyce nie tak wiele samochodów będzie objęte ograniczeniem wjazdu. Będzie ono dotyczyło głównie najstarszych aut. W końcu Strefy Czystego Transportu nie będą wprowadzane z dnia na dzień. To stopniowy proces, poprzedzony społecznymi konsultacjami.

Co ciekawe, konkretne badania nastrojów społecznych związanych ze Strefami pokazują, że mieszkańcy dużych miast są im generalnie przychylni. Tak deklaruje około 60% badanych. To, co wymaga poprawy, to stopień edukacji na temat samych stref oraz edukacji na temat norm emisyjności samochodów. Ich nie zna ponad 80% kierowców. 

Kilkanaście lat temu wprowadzono w Polsce zakaz palenia papierosów w restauracjach i wprowadzono w nich specjalne strefy dla palaczy. Wyobrażacie sobie dzisiaj kogoś, kto w restauracji, pomiędzy stolikami, po prostu wyjmuje papierosa i zapala go…

To też Cię zainteresuje: Jak uczyć dziecko ekoempatii? Poznaj praktyczne wskazówki

Otóż ja takie akcje pamiętam i pamiętam też dyskusje o wolności wyboru i o łamaniu praw jednostki, gdy ten przepis wprowadzano. Jakoś ciszej było słychać argumenty o tym, że jeden palacz łamie prawa wielu jednostek do oddychania czystym powietrzem. Myślę, że podobnie będzie ze strefami czystego transportu, choć oczywiście – szczególnie na  początku – będzie się trzeba do nich przyzwyczaić.

Do czystego powietrza przyzwyczajać się nie trzeba. Każdy z nas po prostu chce takim oddychać. Jednym ze sposobów na oczyszczenie powietrza w mieście jest niewpuszczanie do niego samochodów, które nie spełniają odpowiednich norm. I – w największym skrócie – o to chodzi w tworzeniu Stref Czystego Transportu. 

Materiał powstał we współpracy z Clear Air Fund.

Legislacja:

• Ustawa o elektromobilnosci i paliwach alternatywnych z dnia 11 stycznia 2018 r. Weszła w życie 22 lutego 2018 r.
• Ustawa o zmianie ustawy o elektromobilnosci i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 2 grudnia 2021 r. Weszła w życie 24 grudnia 2021 r.
• Ustawa dopuszcza tworzenie SCT, ale ich wprowadzenie pozostawia w gestii samorządów.

Autor

Tomasz Rożek

Z wykształcenia jestem fizykiem, a z zawodu dziennikarzem naukowym. Od lat tworzę markę Nauka. To Lubię, a dodatkowo kieruję działem naukowym w tygodniku Gość Niedzielny i współpracuję z wieloma mediami i redakcjami. Jestem szczęśliwym tatą bliźniaków: Zuzi i Janka oraz mężem Ani.

Więcej od tego autora