Trzej naukowcy z nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej

Prof. Marcin Nowotny, prof. Bartosz Grzybowski i prof. Adam Łajtar to tegoroczni laureaci nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. To jedno z najważniejszych wyróżnień naukowych w Polsce zostało przyznane 31 raz.

Ważna nagroda dla polskich naukowców

Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej są przyznawane od 1992 r. W środowisku uznawane są za najważniejsze wyróżnienie naukowe w kraju. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami Nagrody, liczy już 113 osób. Wyróżnienie to przyznawane jest polskim naukowcom za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe. Te, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata.

Nagrodę, w drodze konkursu przyznaje się w czterech obszarach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk humanistycznych i społecznych oraz nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich. Tej ostatniej w tym roku nie przyznano. Grono laureatów nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej powiększyli: prof. Marcin Nowotny, prof. Bartosz Grzybowski i prof. Adam Łajtar.

Dla nich nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej

Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej są indywidualne. Przyznaje je Rada FNP w drodze konkursu. Kandydatów do tego wyróżnienia zgłaszają wybitni przedstawiciele nauki. Rada FNP pełni rolę Kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów – głównie z zagranicy – oceniających dorobek kandydatów. W jej skład wchodzą polscy profesorowie, którzy w tym roku nagrodzili:

• Prof. Marcina Nowotnego z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. Otrzymał nagrodę w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za wyjaśnienie molekularnych mechanizmów rozpoznawania uszkodzeń DNA oraz ich naprawy. 
• Prof. Bartosza Grzybowskiego z Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie i Ulsan National Institute of Science and Technology w Ulsan w Republice Korei. Otrzymał nagrodę w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie i empiryczną weryfikację algorytmicznej metodyki planowania syntezy chemicznej.
• Prof. Adama Łajtara z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Otrzymał nagrodę w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za interpretację źródeł epigraficznych, ukazującą religijne i kulturowe aspekty funkcjonowania średniowiecznych społeczności zamieszkujących Dolinę Nilu.

Co wiemy o laureatach

Profesor Marcin Nowotny

Jest niezwykle cenionym na świecie naukowcem, którego prace wnoszą fundamentalny wkład w poznanie molekularnych mechanizmów powstawania uszkodzeń DNA ora ich naprawy. Prof. Marcin Nowotny opisał strukturę, scharakteryzował funkcję i wyjaśnił mechanizm działania kilku kluczowych dla biologii komórki białek i kompleksów białkowych, które wchodzą w interakcje z kwasami nukleinowymi i uczestniczą w naprawie DNA. Wyniki tych prac zostały opisane w szeregu wysoko cytowanych publikacji naukowych.

Jedną z grup enzymów uczestniczących w naprawie DNA, którą opisał prof. Marcin Nowotny, są tzw. resolwazy, czyli białka zaangażowane w jedną ze ścieżek naprawy DNA – tak zwaną rekombinację homologiczną DNA. Inne opisane białka, biorące udział w naprawie DNA, to m.in. nukleazy o nazwach SLX1 oraz Rad2.

W swoich badaniach prof. Nowotny do określania struktury białek i ich kompleksów z DNA wykorzystuje najnowsze metodologie biochemiczne w połączeniu z krystalografią rentgenowską a ostatnio także mikroskopią elektronową w reżimie kriogenicznym (cryo-EM).

Profesor Bartosz Grzybowski

Ambicją prof. Bartosza Grzybowskiego jest przekuwanie nauki w praktyczne zastosowania. Najbardziej wpływowe, spośród dotychczasowych odkryć prof. Bartosza Grzybowskiego dotyczą komputerowo zaplanowanej syntezy organicznej oraz wykorzystania sztucznej inteligencji do przewidywania przebiegu reakcji chemicznych i odkrywania nowych związków, mogących znaleźć zastosowanie jako leki.

Prof. Grzybowski był jednym z pierwszych naukowców na świecie, zajmujących się chemią organiczną, który uznał, że nadszedł czas na wykorzystanie metod obliczeniowych i opracowanie narzędzi, które mogą przewidzieć realne i wyraźnie lepsze drogi do syntezy trudnych cząsteczek organicznych. Ideę tę rozwijał przez kilkanaście lat. Prof. Bartosz Grzybowski zbudował systemy Chematica i Allchemy i eksperymentalnie pokazał, że możliwe jest komputerowe, automatyczne planowanie syntezy związków organicznych. Praktyczną wartością opracowanej metodologii, będzie znalezienie realnych i opłacalnych dróg otrzymywania farmaceutyków do leczenia chorób obecnie nieuleczalnych.

Profesor Adam Łajtar

Jest cenionym na arenie międzynarodowej polskim historykiem antyku, papirologiem, epigrafikiem i nubiologiem. Aktualne zainteresowania naukowe prof. Adama Łajtara obejmują epigrafikę grecką z naciskiem na studiowanie inskrypcji ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, religię i kulturę Egiptu grecko-rzymskiego oraz dzieje i kulturę chrześcijańskiej Nubii.

Nagrodę otrzymał za odczytanie i interpretację inskrypcji z Banganarti, wzbogacających w znaczący sposób naszą wiedzę o kulturowych i społecznych aspektach życia średniowiecznych społeczności zamieszkujących Nubię, krainę historyczną rozciągającą się w dolinie Nilu, na pograniczu Egiptu i Sudanu.

Większość inskrypcji z Banganarti zredagowana została w języku sakralnym chrześcijan nubijskich, używanym (z licznymi modyfikacjami), do końca istnienia chrześcijańskiej kultury nubijskiej. Obok nich występują napisy w lokalnym języku staronubijskim oraz takie, w których oba języki – greka i staronubijski – ulegają zmieszaniu, czasami w obrębie tej samej wypowiedzi. Odczytanie tak zredagowanych tekstów wykracza daleko poza kompetencje filologa specjalizującego w jednym z tych dwóch języków.

Przeczytaj też: Leczenie depresji z pomocą aplikacji

Autor

Agnieszka Ochman

Już ponad 10 lat jestem związana z pracą słowem. Pisałam w mediach lokalnych, regionalnych oraz zajmowałam się copywritingiem. W Nauka. To Lubię mam przyjemność prowadzić projekty specjalne. Po godzinach jestem fanką fotografii lifestylowej.

Więcej od tego autora