{"id":1387,"date":"2018-03-11T20:05:31","date_gmt":"2018-03-11T19:05:31","guid":{"rendered":"http:\/\/naukatolubie.pl\/?p=1387"},"modified":"2018-03-11T20:05:31","modified_gmt":"2018-03-11T19:05:31","slug":"czerwony-wulkan","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/","title":{"rendered":"Czerwony wulkan"},"content":{"rendered":"

Przegl\u0105daj\u0105c internet, mign\u0119\u0142o mi zdj\u0119cie z powierzchni Marsa. Zdj\u0119cie najwi\u0119kszego w Uk\u0142adzie S\u0142onecznym wulkanu. Gdyby by\u0142 na Ziemi, sto\u017cek pokry\u0142by prawie ca\u0142\u0105\u00a0Francj\u0119. Olympus Mons \u2013 prawdziwa G\u00f3ra Olimp.<\/p>\n

\"\"<\/a><\/p>\n

Do niedawna uwa\u017cano, \u017ce Mars od (niemal) zawsze jest martwy geologicznie. Niemal, znaczy od bardzo d\u0142ugiego czasu. Ale by\u0107 mo\u017ce ta planeta wygas\u0142ych wulkan\u00f3w, jeszcze t\u0119tni\u0142a (geologicznym) \u017cyciem jeszcze kilkadziesi\u0105t milion\u00f3w lat temu. To w skali geologicznej okres do\u015b\u0107 bliski. By\u0107\u00a0mo\u017ce p\u0142yn\u0119\u0142a tam lawa, a wulkany wyrzuca\u0142y w przestrze\u0144 py\u0142 i g\u0142azy. Do takich wniosk\u00f3w doszli badacze, kt\u00f3rzy analizowali np. dane z sondy Mars Global Surveyor (MGS). Badacze z Planetary Science Institute w Tucson w Arizonie oraz z Uniwersytetu w Arizonie wiek lawy na zboczach wulkanu Elysium Mons ocenili na oko\u0142o 20 milion\u00f3w lat. W innych miejscach lawa mo\u017ce by\u0107 jeszcze m\u0142odsza. Trudno \u2013 bez pobrania pr\u00f3bek \u2013 ocenia\u0107 dok\u0142adny wiek lawy. Pozostaje szacowanie.<\/p>\n

\"\"<\/a><\/p>\n

Wspomniany wulkan Elysium Mons mierzy 700 kilometr\u00f3w \u015brednicy i ok. 13 kilometr\u00f3w wysoko\u015bci. W por\u00f3wnaniu z ziemskimi wulkanami, a nawet z najwy\u017cszymi szczytami, to gigant. Ale w por\u00f3wnaniu z innymi wulkanami na Marsie, to zaledwie \u015bredniak. Bo na przyk\u0142ad wulkan Olympus Mons ma a\u017c 27 kilometr\u00f3w wysoko\u015bci ponad otaczaj\u0105c\u0105 go r\u00f3wnin\u0119 (prawie 3 razy wi\u0119cej ni\u017c\u00a0Mont Everest). To najwi\u0119kszy \u2013 znany \u2013 wulkan w Uk\u0142adzie S\u0142onecznym. Naukowcy oceniaj\u0105, \u017ce wygas\u0142 oko\u0142o 100 milion\u00f3w lat temu. I cho\u0107 \u2013 z oczywistych wzgl\u0119d\u00f3w \u2013 nie ma \u017cadnych zdj\u0119\u0107 z tamtego okresu, sama jego obserwacja daje ca\u0142kiem sporo informacji. To, \u017ce jego zbocza s\u0105\u00a0nachylone pod bardzo ma\u0142ym k\u0105tem (\u015brednio 5 st) oznacza, \u017ce wyciek lawy by\u0142 bardzo powolny i d\u0142ugotrwa\u0142y. Nie jest wykluczone, \u017ce kiedy\u015b\u00a0wystawa\u0142 z dna du\u017cego zbiornika z wod\u0105, bo sto\u017cek u podstawy zako\u0144czony jest skarp\u0105 o wysoko\u015bci nawet 6 kilometr\u00f3w. Na szczycie wulkanu znajduje si\u0119\u00a0ogromny krater o \u015brednicy oko\u0142o 70 kilometr\u00f3w i g\u0142\u0119boko\u015bci 3 kilometr\u00f3w.<\/p>\n

Dlaczego na Marsie wulkany s\u0105 znacznie wy\u017csze ni\u017c\u00a0te na Ziemi? Mars jest planet\u0105 mniejsz\u0105 a wi\u0119c jego wewn\u0119trzna energia wyczerpa\u0142a si\u0119\u00a0do\u015b\u0107 szybko. Ziemia we wn\u0119trzu ma wci\u0105\u017c bardzo du\u017co energii. To wych\u0142adzanie mia\u0142o swoje ogromne konsekwencje. Jedn\u0105 z nich by\u0142 zanik pola magnetycznego planety i znikni\u0119cie tarczy. To mog\u0142o spowodowa\u0107 zdmuchni\u0119cie atmosfery Marsa i wyparowanie ca\u0142ej znajduj\u0105cej si\u0119 na powierzchni wody. Inn\u0105 konsekwencj\u0105 mog\u0142o by\u0107 zatrzymanie ruchu p\u0142yt kontynentalnych. Na Ziemi erupcje nawet najbardziej aktywnych wulkan\u00f3w trwaj\u0105\u00a0\u2013 w geologicznej skali \u2013 bardzo kr\u00f3tko. Na Marsie raz otwarty \u201ekana\u0142\u201d m\u00f3g\u0142 by\u0107 dro\u017cny przez d\u0142ugi czas. Gdy wulkan zacz\u0105\u0142 \u201ewylewa\u0107\u201d law\u0119, ten proces nie mia\u0142 ko\u0144ca. By\u0107\u00a0mo\u017ce w\u0142a\u015bnie dlatego sto\u017cki wulkan\u00f3w na Czerwonej Planecie s\u0105 tak wysokie. To jednak tylko nasze przypuszczenia. O aktywno\u015bci wewn\u0119trznej innych planet, nie wiemy zbyt wiele.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Przegl\u0105daj\u0105c internet, mign\u0119\u0142o mi zdj\u0119cie z powierzchni Marsa. Zdj\u0119cie najwi\u0119kszego w Uk\u0142adzie S\u0142onecznym wulkanu. Gdyby by\u0142 na Ziemi, sto\u017cek pokry\u0142by prawie ca\u0142\u0105\u00a0Francj\u0119. Olympus Mons \u2013 prawdziwa G\u00f3ra Olimp.<\/p>\n","protected":false},"author":17,"featured_media":1388,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"sync_status":"","episode_type":"","audio_file":"","castos_file_data":"","podmotor_file_id":"","cover_image":"","cover_image_id":"","duration":"","filesize":"","filesize_raw":"","date_recorded":"","explicit":"","block":"","footnotes":""},"categories":[259],"tags":[31,11,76,35,39,24,37,289,40],"yoast_head":"\nCzerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119<\/title>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"Czerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"Przegl\u0105daj\u0105c internet, mign\u0119\u0142o mi zdj\u0119cie z powierzchni Marsa. Zdj\u0119cie najwi\u0119kszego w Uk\u0142adzie S\u0142onecznym wulkanu. Gdyby by\u0142 na Ziemi, sto\u017cek pokry\u0142by prawie ca\u0142\u0105\u00a0Francj\u0119. Olympus Mons \u2013 prawdziwa G\u00f3ra Olimp.\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2018-03-11T19:05:31+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2018\/03\/U5dtwWzhqFLt27Ha6DmCdLdFBW52uw7_1680x8400.png\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"1280\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"1024\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/png\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Napisane przez\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"3 minuty\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"Article\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#article\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\"},\"author\":{\"name\":\"Redakcja NTL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\"},\"headline\":\"Czerwony wulkan\",\"datePublished\":\"2018-03-11T19:05:31+00:00\",\"dateModified\":\"2018-03-11T19:05:31+00:00\",\"mainEntityOfPage\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\"},\"wordCount\":514,\"commentCount\":0,\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"keywords\":[\"egzoplaneta\",\"kosmos\",\"Mars\",\"obraz\",\"planeta\",\"Uk\u0142ad S\u0142oneczny\",\"wszech\u015bwiat\",\"wulkan\",\"Ziemia\"],\"articleSection\":[\"Kosmos\"],\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"CommentAction\",\"name\":\"Comment\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#respond\"]}]},{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\",\"name\":\"Czerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\"},\"datePublished\":\"2018-03-11T19:05:31+00:00\",\"dateModified\":\"2018-03-11T19:05:31+00:00\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Strona g\u0142\u00f3wna\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"Kosmos\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/kosmos\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":3,\"name\":\"Czerwony wulkan\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"description\":\"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119\",\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"},{\"@type\":\"Organization\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"logo\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"contentUrl\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"width\":541,\"height\":194,\"caption\":\"Nauka To Lubi\u0119\"},\"image\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\"}},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\",\"name\":\"Redakcja NTL\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"Czerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"Czerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119","og_description":"Przegl\u0105daj\u0105c internet, mign\u0119\u0142o mi zdj\u0119cie z powierzchni Marsa. Zdj\u0119cie najwi\u0119kszego w Uk\u0142adzie S\u0142onecznym wulkanu. Gdyby by\u0142 na Ziemi, sto\u017cek pokry\u0142by prawie ca\u0142\u0105\u00a0Francj\u0119. Olympus Mons \u2013 prawdziwa G\u00f3ra Olimp.","og_url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/","og_site_name":"Nauka To Lubi\u0119","article_published_time":"2018-03-11T19:05:31+00:00","og_image":[{"width":1280,"height":1024,"url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2018\/03\/U5dtwWzhqFLt27Ha6DmCdLdFBW52uw7_1680x8400.png","type":"image\/png"}],"author":"Redakcja NTL","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Napisane przez":"Redakcja NTL","Szacowany czas czytania":"3 minuty"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"Article","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#article","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/"},"author":{"name":"Redakcja NTL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64"},"headline":"Czerwony wulkan","datePublished":"2018-03-11T19:05:31+00:00","dateModified":"2018-03-11T19:05:31+00:00","mainEntityOfPage":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/"},"wordCount":514,"commentCount":0,"publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"keywords":["egzoplaneta","kosmos","Mars","obraz","planeta","Uk\u0142ad S\u0142oneczny","wszech\u015bwiat","wulkan","Ziemia"],"articleSection":["Kosmos"],"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"CommentAction","name":"Comment","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#respond"]}]},{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/","name":"Czerwony wulkan – Nauka To Lubi\u0119","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website"},"datePublished":"2018-03-11T19:05:31+00:00","dateModified":"2018-03-11T19:05:31+00:00","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/czerwony-wulkan\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Strona g\u0142\u00f3wna","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"Kosmos","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/kosmos\/"},{"@type":"ListItem","position":3,"name":"Czerwony wulkan"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","name":"Nauka To Lubi\u0119","description":"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119","publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"pl-PL"},{"@type":"Organization","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization","name":"Nauka To Lubi\u0119","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","logo":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"pl-PL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","contentUrl":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","width":541,"height":194,"caption":"Nauka To Lubi\u0119"},"image":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/"}},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64","name":"Redakcja NTL","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/"}]}},"amp_enabled":true,"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1387"}],"collection":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/17"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1387"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1387\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1391,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1387\/revisions\/1391"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/1388"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1387"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1387"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1387"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}