{"id":2202,"date":"2020-09-25T08:00:48","date_gmt":"2020-09-25T06:00:48","guid":{"rendered":"http:\/\/www.naukatolubie.pl\/?p=2202"},"modified":"2020-09-06T09:01:04","modified_gmt":"2020-09-06T07:01:04","slug":"weze-glodne-zrozumienia","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/","title":{"rendered":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia"},"content":{"rendered":"<div id=\"ez-toc-container\" class=\"ez-toc-v2_0_65 counter-hierarchy ez-toc-counter ez-toc-custom ez-toc-container-direction\">\n<p class=\"ez-toc-title\">Spis tre\u015bci<\/p>\n<label for=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-6636796a09f0b\" class=\"ez-toc-cssicon-toggle-label\"><span class=\"\"><span class=\"eztoc-hide\" style=\"display:none;\">Toggle<\/span><span class=\"ez-toc-icon-toggle-span\"><svg style=\"fill: #999;color:#999\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" class=\"list-377408\" width=\"20px\" height=\"20px\" viewBox=\"0 0 24 24\" fill=\"none\"><path d=\"M6 6H4v2h2V6zm14 0H8v2h12V6zM4 11h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2zM4 16h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2z\" fill=\"currentColor\"><\/path><\/svg><svg style=\"fill: #999;color:#999\" class=\"arrow-unsorted-368013\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" width=\"10px\" height=\"10px\" viewBox=\"0 0 24 24\" version=\"1.2\" baseProfile=\"tiny\"><path d=\"M18.2 9.3l-6.2-6.3-6.2 6.3c-.2.2-.3.4-.3.7s.1.5.3.7c.2.2.4.3.7.3h11c.3 0 .5-.1.7-.3.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7zM5.8 14.7l6.2 6.3 6.2-6.3c.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7c-.2-.2-.4-.3-.7-.3h-11c-.3 0-.5.1-.7.3-.2.2-.3.5-.3.7s.1.5.3.7z\"\/><\/svg><\/span><\/span><\/label><input type=\"checkbox\"  id=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-6636796a09f0b\"  aria-label=\"Toggle\" \/><nav><ul class='ez-toc-list ez-toc-list-level-1 ' ><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-1\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#Wezom_wygrzewajacym_sie_na_przy_gorskich_sciezkach_najlepiej_schodzic_z_drogi_Nie_trzeba_sie_ich_bac_bo_nawet_zmije_bez_powodu_nie_zaatakuja_czlowieka_Chronionym_gadom_coraz_trudniej_znalezc_schronienie_i_pozywienie_w_obliczu_rozbudowy_miast_i_ocieplenia_klimatu_%E2%80%93_tlumaczy_herpetolog_z_UJ\" title=\"W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.\">W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-2\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#NAUKOWE_SLEDZENIE_DUSICIELI\" title=\"NAUKOWE \u015aLEDZENIE DUSICIELI\">NAUKOWE \u015aLEDZENIE DUSICIELI<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-3\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#WEZOM_BRAKUJE_MIEJSCA_I_POKARMU\" title=\"W\u0118\u017bOM BRAKUJE MIEJSCA I POKARMU\">W\u0118\u017bOM BRAKUJE MIEJSCA I POKARMU<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-4\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#POPULARYZACJA_LIKWIDUJE_STRACH\" title=\"POPULARYZACJA LIKWIDUJE STRACH\">POPULARYZACJA LIKWIDUJE STRACH<\/a><\/li><\/ul><\/nav><\/div>\n<h3 class=\"field field--name-field-lead field--type-string-long field--label-hidden lead field--item\"><span class=\"ez-toc-section\" id=\"Wezom_wygrzewajacym_sie_na_przy_gorskich_sciezkach_najlepiej_schodzic_z_drogi_Nie_trzeba_sie_ich_bac_bo_nawet_zmije_bez_powodu_nie_zaatakuja_czlowieka_Chronionym_gadom_coraz_trudniej_znalezc_schronienie_i_pozywienie_w_obliczu_rozbudowy_miast_i_ocieplenia_klimatu_%E2%80%93_tlumaczy_herpetolog_z_UJ\"><\/span>W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p><!--more--><\/p>\n<div class=\"field field--name-body field--type-text-with-summary field--label-hidden field--item\">\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"NAUKOWE_SLEDZENIE_DUSICIELI\"><\/span>NAUKOWE \u015aLEDZENIE DUSICIELI<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Dr Stanis\u0142aw Bury z Instytutu Nauk o \u015arodowisku Uniwersytetu Jagiello\u0144skiego zajmuje si\u0119 badaniami polskich w\u0119\u017cy. Jedn\u0105 z metod badawczych, jakie stosuje, jest telemetria radiowa. Aby pozna\u0107 zwyczaje i problemy w\u0119\u017cy w \u015brodowisku naturalnym, naukowcy przyklejaj\u0105 z\u0142apanym osobnikom nadajnik. Wprawdzie w\u0105\u017c mo\u017ce utraci\u0107 urz\u0105dzenie, zrzucaj\u0105c nask\u00f3rek lub ocieraj\u0105c si\u0119 o zaro\u015bla, ale to dobry i ma\u0142o inwazyjny spos\u00f3b, by dok\u0142adnie prze\u015bledzi\u0107 przemieszczanie si\u0119 zwierz\u0105t. Badacze \u0142api\u0105 sygna\u0142 z anteny i potrafi\u0105 namierzy\u0107 nawet gady pozostaj\u0105ce w ukryciu, w g\u0119stej ro\u015blinno\u015bci. W Polsce takie badania by\u0142y prowadzone m.in. na polskich dusicielach &#8211; w\u0119\u017cach Eskulapa i na gniewoszu plamistym przez Towarzystwo Herpetologiczne NATRIX.<\/p>\n<blockquote><p>\u201eW\u0105\u017c schowany w kryj\u00f3wce, np. w\u015br\u00f3d kamieni, jest niesamowicie ci\u0119\u017cki do znalezienia. Taka metoda pozwala nam poradzi\u0107 sobie ze skryto\u015bci\u0105 tych zwierz\u0105t. Mo\u017cemy oceni\u0107, jak si\u0119 przemieszczaj\u0105, jakie siedliska wykorzystuj\u0105 w r\u00f3\u017cnych porach dnia i roku. A na tej podstawie mo\u017cemy faktycznie chroni\u0107 te siedliska i dopasowa\u0107 dzia\u0142ania czynnej ochrony do potrzeb zwierz\u0105t\u201d \u2013 wyja\u015bnia naukowiec.<\/p><\/blockquote>\n<p>Przyrodnicy dysponuj\u0105cy wynikami takich bada\u0144 mog\u0105 typowa\u0107 i tworzy\u0107 miejsca, w kt\u00f3rych w\u0105\u017c mo\u017ce si\u0119 schroni\u0107 i rozmna\u017ca\u0107. Jest to o tyle istotne, \u017ce siedliska l\u0119gowe w\u0119\u017ca Eskulapa zacz\u0119\u0142y zanika\u0107. W\u0119\u017ce te s\u0105 silnie zwi\u0105zane z obecno\u015bci\u0105 cz\u0142owieka, poniewa\u017c uwielbiaj\u0105 kompostowniki czy oborniki, w kt\u00f3rych mog\u0105 sk\u0142ada\u0107 jaja. W\u0105\u017c Eskulapa dorasta nawet do 170 cm d\u0142ugo\u015bci, jako m\u0142ody \u201ew\u0119\u017cyk\u201d ma c\u0119tki, potem jest br\u0105zowy.<\/p>\n<p>W Polsce \u017cyj\u0105 cztery gatunki w\u0119\u017cy, a do tej listy czasem dodawany jest r\u00f3wnie\u017c pi\u0105ty gatunek, tj zaskroniec rybo\u0142\u00f3w. Najrzadszy jest w\u0105\u017c Eskulapa \u2013 po\u0142oz zamieszkuj\u0105cy g\u0142\u00f3wnie Bieszczady. Poluje jak dusiciel, czyli owija swoje ofiary w splotach cia\u0142a. \u017bywi si\u0119 drobnymi gryzoniami i ptakami, kt\u00f3re po\u0142yka w ca\u0142o\u015bci, podobnie jak czyni\u0105 to inne w\u0119\u017ce. Taki spos\u00f3b \u017cerowania mo\u017ce budzi\u0107 niech\u0119\u0107 wielu os\u00f3b do w\u0119\u017cy. Ale spos\u00f3b zdobywania pokarmu przez inne zwierz\u0119ta r\u00f3wnie\u017c bywa niezbyt przyjemny. Przyk\u0142adowo jaguar przegryza czaszk\u0119 swojej ofiary, paj\u0105ki wstrzykuj\u0105 jad, kt\u00f3ry trawi ofiary od \u015brodka, nietoperze wampiry nacinaj\u0105 z\u0119bami sk\u00f3r\u0119 i wypijaj\u0105 krew innych ssak\u00f3w, a niekt\u00f3re drapie\u017cniki po prostu zagryzaj\u0105 to co z\u0142api\u0105.<\/p>\n<blockquote><p>\u201eW\u0105\u017c Eskulapa &#8211; owszem, dusi i unieruchamia ofiary, \u017ceby m\u00f3c je zabi\u0107. Jednak jeszcze bardziej nieprzyjemny jest spos\u00f3b pozyskiwania pokarmu pochodzenia zwierz\u0119cego przez ludzi. Poleca\u0142bym spojrze\u0107 na te kwestie z szerszej perspektywy. To, w jaki spos\u00f3b funkcjonuj\u0105 zwierz\u0119ta w \u015brodowisku naturalnym, jest wynikiem d\u0142ugotrwa\u0142ych proces\u00f3w ewolucyjnych i ma sw\u00f3j ekologiczny kontekst. Ka\u017cde zwierz\u0119 stanowi element sieci pokarmowej w ekosystemie i jako\u015b musi pobiera\u0107 pokarm\u201d &#8211; t\u0142umaczy dr Bury.<\/p><\/blockquote>\n<p>NIEGRO\u0179NE, NAWET GDY JADOWITE<\/p>\n<p>Jak zapewnia naukowiec, w\u0105\u017c wygrzewaj\u0105cy si\u0119 w promieniach s\u0142o\u0144ca na kamieniu nie mo\u017ce by\u0107 gro\u017any. Gdy poczuje zbli\u017caj\u0105cego si\u0119 cz\u0142owieka, natychmiast pr\u00f3buje uciec. A le\u017cy nieruchomo obok g\u00f3rskiej \u015bcie\u017cki, poniewa\u017c musi pobra\u0107 ciep\u0142o z otoczenia, \u017ceby zyska\u0107 energi\u0119 do \u017cycia. Tak robi\u0105 wszystkie ektotermy, czyli istoty zmiennocieplne. Wi\u0119kszo\u015b\u0107 w\u0119\u017cy nie potrafi trz\u0105\u015b\u0107 si\u0119 z zimna i ogrzewa\u0107 si\u0119 w ten spos\u00f3b &#8211; tak jak ludzie i zwierz\u0119ta endotermiczne.<\/p>\n<p>Dr Bury radzi, by pokona\u0107 strach przed w\u0119\u017cami i nie reagowa\u0107 agresj\u0105. Naukowiec zajmuje si\u0119 problemami, z jakimi borykaj\u0105 si\u0119 te chronione i coraz rzadsze zwierz\u0119ta.<\/p>\n<p>Jednym z polskich gatunk\u00f3w jest gniewosz plamisty. Osi\u0105ga on d\u0142ugo\u015b\u0107 80 cm, jest szarobr\u0105zowy z plamkami. Bywa mylony ze \u017cmij\u0105 zygzakowat\u0105, ale jest zupe\u0142nie niegro\u017any. Kolejne dwa gatunki s\u0105 ju\u017c wzgl\u0119dnie liczne. Zaskroniec zwyczajny i \u017cmija zygzakowata wyst\u0119puj\u0105 niemal w ca\u0142ym kraju. \u017bmij\u0119 jednak jest szczeg\u00f3lnie \u0142atwo spotka\u0107 w g\u00f3rach. \u017bmija, czyli jedyny jadowity polski w\u0105\u017c, osi\u0105ga 70-80 cm d\u0142ugo\u015bci. Uk\u0105szenie \u017cmii mo\u017ce stanowi\u0107 zagro\u017cenie dla zdrowia, jednak \u2013 jak zapewnia naukowiec &#8211; niezwykle rzadko jest \u015bmiertelne. W\u0105\u017c ten jest wyposa\u017cony w jad, kt\u00f3ry ma na celu uszkodzenie tkanek. Ale \u017cmija ma go po to, \u017ceby polowa\u0107 na ma\u0142e kr\u0119gowce, np. gryzonie, jaszczurki i p\u0142azy, kilkaset razy mniejsze od cz\u0142owieka.<\/p>\n<p>Stanis\u0142aw Bury przyznaje, \u017ce zosta\u0142 uk\u0105szony przez \u017cmij\u0119, ale win\u0119 za to zdarzenie bierze na siebie. Ocenia, \u017ce nie by\u0142 ostro\u017cny podczas pracy terenowej. W kolejnych latach mia\u0142 do czynienia z dziesi\u0105tkami \u017cmii i nigdy nie zdarzy\u0142o mu si\u0119, \u017ceby kt\u00f3ra\u015b by\u0142a agresywna. Naukowiec ostrzega, \u017ce do \u017cmii nie nale\u017cy si\u0119 zbli\u017ca\u0107, pr\u00f3bowa\u0107 jej \u0142apa\u0107, czy w jakikolwiek spos\u00f3b jej atakowa\u0107. Je\u015bli zdarzy si\u0119 uk\u0105szenie, trzeba zg\u0142osi\u0107 si\u0119 na pogotowie.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"WEZOM_BRAKUJE_MIEJSCA_I_POKARMU\"><\/span>W\u0118\u017bOM BRAKUJE MIEJSCA I POKARMU<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<blockquote><p>\u201e\u017badne organizmy, tak\u017ce te, z kt\u00f3rych korzystamy, nie mog\u0105 funkcjonowa\u0107 niezale\u017cnie. Ochrona ca\u0142ego ekosystemu jest niezb\u0119dna. W\u0119\u017ce s\u0105 bardzo dobr\u0105 kontrol\u0105 populacji organizm\u00f3w, kt\u00f3re z punktu widzenia cz\u0142owieka s\u0105 uznawane za szkodniki, np. gryzoni \u017ceruj\u0105cych na uprawach i w zbiorach. Biomasa gryzoni zjedzonych czy upolowanych przez w\u0119\u017ce mo\u017ce by\u0107 znacz\u0105ca \u2013 m\u00f3wi dr Bury. &#8211; Ponadto, jad w\u0119\u017ca jest stosowany do produkcji r\u00f3\u017cnych lek\u00f3w i zwi\u0105zanych z nadci\u015bnieniem i krzepliwo\u015bci\u0105 krwi.\u201d<\/p><\/blockquote>\n<p>W\u0119\u017ce na og\u00f3\u0142 \u017ale znosz\u0105 rozbudow\u0119 miast. A przecie\u017c powierzchnia miast stale ro\u015bnie i w ci\u0105gu najbli\u017cszych 20 lat mo\u017ce si\u0119 nawet podwoi\u0107. Badania Stanis\u0142awa Burego wskazuj\u0105, \u017ce \u017cyj\u0105cej na terenie Krakowa zaskro\u0144ce osi\u0105gaj\u0105 mniejsze rozmiary cia\u0142a w por\u00f3wnaniu do obszar\u00f3w naturalnych lub lekko zmodyfikowanych przez cz\u0142owieka. Mo\u017ce to si\u0119 wi\u0105za\u0107 z wi\u0119kszym ryzykiem \u015bmierci np. na drodze. W\u0119\u017ce maj\u0105 po prostu mniej szans, aby do\u017cy\u0107 do wieku, w kt\u00f3rym osi\u0105gaj\u0105 pe\u0142ne rozmiary cia\u0142a. Ponadto w \u015brodowisku miejskim dost\u0119pno\u015b\u0107 pokarmu mo\u017ce by\u0107 ograniczona. Podstawowym pokarmem zaskro\u0144c\u00f3w s\u0105 p\u0142azy, b\u0119d\u0105ce obecnie w zaniku.<\/p>\n<p>Badacze sprawdzaj\u0105, jak w\u0119\u017ce reaguj\u0105 na zmiany klimatyczne czyli na najwi\u0119kszy problem ca\u0142ej biosfery. Na tej podstawie podstawie wnioskuj\u0105, jak dalsze zmiany klimatyczne zaburzaj\u0105 funkcjonowanie chronionych gatunk\u00f3w i pr\u00f3buj\u0105 opracowa\u0107 \u015brodki zaradcze.<\/p>\n<p>Na \u201ezdrowy rozum\u201d kiedy ociepla si\u0119 klimat, w\u0119\u017ce powinny mie\u0107 lepiej. Sprawa nie jest jednak taka prosta. W wysokiej temperaturze metabolizm gad\u00f3w przyspiesza. Z jednej strony umo\u017cliwia to szybsze reakcje na zmiany \u015brodowiska zewn\u0119trznego. Ale z drugiej strony oznacza r\u00f3wnie\u017c wy\u017csze zapotrzebowanie na pokarm. Wraz z ociepleniem klimatu skraca si\u0119 pora zimowa, a wyd\u0142u\u017ca okres, kiedy panuje wysoka temperatura. W\u0119\u017ce wydatkuj\u0105, a wi\u0119c i potrzebuj\u0105 wi\u0119cej energii. Tymczasem nie maj\u0105 sk\u0105d jej wzi\u0105\u0107, bo w \u015brodowisku brakuje pokarmu.<\/p>\n<p>Naukowcy potwierdzaj\u0105, \u017ce spada bior\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 i malej\u0105 populacje wielu gatunk\u00f3w, kt\u00f3rymi od\u017cywiaj\u0105 si\u0119 w\u0119\u017ce. One same te\u017c mog\u0105 cz\u0119\u015bciej pa\u015b\u0107 ofiar\u0105 drapie\u017cniki, skoro wyd\u0142u\u017cy\u0142 si\u0119 okres ich rocznej aktywno\u015bci. Maj\u0105 podw\u00f3jne ryzyko &#8211; bycia zjedzonym i nie znalezienia jedzenia.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"POPULARYZACJA_LIKWIDUJE_STRACH\"><\/span>POPULARYZACJA LIKWIDUJE STRACH<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Dr Bury oswaja z w\u0119\u017cami dzieci ze szk\u00f3\u0142 podstawowych. Jest bowiem zdania, \u017ce l\u0119k, odraza i obrzydzenie doros\u0142ych wobec w\u0119\u017cy to reakcje wyuczone. Naturaln\u0105 jest ciekawo\u015b\u0107.<\/p>\n<blockquote><p>\u201ePokazuj\u0119 dzieciom \u017cywego w\u0119\u017ca zbo\u017cowego. To taki \u0142agodny gatunek cz\u0119sto spotykany w hodowlach. Dzieci wprost wyrywaj\u0105 si\u0119, \u017ceby tego w\u0119\u017ca obejrze\u0107 z bliska, wzi\u0105\u0107 go na r\u0119ce, zobaczy\u0107 i dotkn\u0105\u0107. Ich wra\u017cenia s\u0105 pozytywne \u2013 w\u0119\u017ce nie maj\u0105 o\u015blizg\u0142ej sk\u00f3ry i nie s\u0105 agresywne. Przeciwnie, to s\u0105 niesamowicie p\u0142ochliwe zwierz\u0119ta. Tury\u015bci na og\u00f3\u0142 nie zauwa\u017caj\u0105 tych zwierz\u0105t, bo one po prostu uciekaj\u0105. Nie atakuj\u0105 same z siebie \u2013 m\u00f3wi dr Bury.<\/p><\/blockquote>\n<p>Dodaje, \u017ce w\u0119\u017ce mo\u017cna spotka\u0107 r\u00f3wnie\u017c w wodzie. Zaskro\u0144ce lubi\u0105 p\u0142ywa\u0107, potrafi\u0105 to \u015bwietnie robi\u0107 i najch\u0119tniej poluj\u0105 na ryby albo na p\u0142azy. Doros\u0142e zaskro\u0144ce mog\u0105 osi\u0105ga\u0107 spore rozmiary, nawet powy\u017cej metra d\u0142ugo\u015bci. Mimo to s\u0105 zupe\u0142nie niegro\u017ane dla ludzi i w przypadku ich spotkania nale\u017cy je po prostu pozostawi\u0107 w spokoju.<\/p>\n<p>To samo dotyczy spotkania \u017cmii na g\u00f3rskim szlaku. Najlepiej odej\u015b\u0107, albo poczeka\u0107, poniewa\u017c ona sama ucieknie. Je\u015bli za\u015b jest jeszcze oci\u0119\u017ca\u0142a, bo nie nagrza\u0142a si\u0119 wystarczaj\u0105co na s\u0142o\u0144cu, nie b\u0119dzie mog\u0142a uciec. Trzeba pozwoli\u0107 jej si\u0119 wygrzewa\u0107 dalej, omin\u0105\u0107 i odej\u015b\u0107 w swoj\u0105 stron\u0119.<\/p>\n<p>Osi\u0105gni\u0119cia badawcze i naukowe dra Burego doceni\u0142a Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Naukowiec jest stypendyst\u0105 programu START FNP. Wi\u0119cej na temat jego bada\u0144 \u2013 na tej\u00a0<a href=\"https:\/\/www.fnp.org.pl\/tajemnice-polskich-dusicieli\/\">stronie.<\/a><\/p>\n<p>PAP \u2013 Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk<\/p>\n<p>\u0179r\u00f3d\u0142o:\u00a0<a title=\"Follow link\" href=\"http:\/\/www.naukawpolsce.pap.pl\/\" rel=\"nofollow\">www.naukawpolsce.pap.pl<\/a><\/p>\n<\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.<\/p>\n","protected":false},"author":17,"featured_media":2203,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"sync_status":"","episode_type":"","audio_file":"","castos_file_data":"","podmotor_file_id":"","cover_image":"","cover_image_id":"","duration":"","filesize":"","filesize_raw":"","date_recorded":"","explicit":"","block":"","footnotes":""},"categories":[258],"tags":[],"yoast_head":"<!-- This site is optimized with the Yoast SEO plugin v20.13 - https:\/\/yoast.com\/wordpress\/plugins\/seo\/ -->\n<title>W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119<\/title>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2020-09-25T06:00:48+00:00\" \/>\n<meta property=\"article:modified_time\" content=\"2020-09-06T07:01:04+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2020\/09\/\u017cmija-zygzakowata.jpg\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"1024\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"681\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/jpeg\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Napisane przez\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"8 minut\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"Article\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#article\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\"},\"author\":{\"name\":\"Redakcja NTL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\"},\"headline\":\"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia\",\"datePublished\":\"2020-09-25T06:00:48+00:00\",\"dateModified\":\"2020-09-06T07:01:04+00:00\",\"mainEntityOfPage\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\"},\"wordCount\":1555,\"commentCount\":0,\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"articleSection\":[\"Ziemia\"],\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"CommentAction\",\"name\":\"Comment\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#respond\"]}]},{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\",\"name\":\"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\"},\"datePublished\":\"2020-09-25T06:00:48+00:00\",\"dateModified\":\"2020-09-06T07:01:04+00:00\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Strona g\u0142\u00f3wna\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"Ziemia\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/ziemia\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":3,\"name\":\"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"description\":\"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119\",\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"},{\"@type\":\"Organization\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"logo\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"contentUrl\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"width\":541,\"height\":194,\"caption\":\"Nauka To Lubi\u0119\"},\"image\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\"}},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\",\"name\":\"Redakcja NTL\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119","og_description":"W\u0119\u017com wygrzewaj\u0105cym si\u0119 na przy g\u00f3rskich \u015bcie\u017ckach najlepiej schodzi\u0107 z drogi. Nie trzeba si\u0119 ich ba\u0107, bo nawet \u017cmije bez powodu nie zaatakuj\u0105 cz\u0142owieka. Chronionym gadom coraz trudniej znale\u017a\u0107 schronienie i po\u017cywienie, w obliczu rozbudowy miast i ocieplenia klimatu \u2013 t\u0142umaczy herpetolog z UJ.","og_url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/","og_site_name":"Nauka To Lubi\u0119","article_published_time":"2020-09-25T06:00:48+00:00","article_modified_time":"2020-09-06T07:01:04+00:00","og_image":[{"width":1024,"height":681,"url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2020\/09\/\u017cmija-zygzakowata.jpg","type":"image\/jpeg"}],"author":"Redakcja NTL","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Napisane przez":"Redakcja NTL","Szacowany czas czytania":"8 minut"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"Article","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#article","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/"},"author":{"name":"Redakcja NTL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64"},"headline":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia","datePublished":"2020-09-25T06:00:48+00:00","dateModified":"2020-09-06T07:01:04+00:00","mainEntityOfPage":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/"},"wordCount":1555,"commentCount":0,"publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"articleSection":["Ziemia"],"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"CommentAction","name":"Comment","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#respond"]}]},{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/","name":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia &ndash; Nauka To Lubi\u0119","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website"},"datePublished":"2020-09-25T06:00:48+00:00","dateModified":"2020-09-06T07:01:04+00:00","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/weze-glodne-zrozumienia\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Strona g\u0142\u00f3wna","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"Ziemia","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/ziemia\/"},{"@type":"ListItem","position":3,"name":"W\u0119\u017ce g\u0142odne zrozumienia"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","name":"Nauka To Lubi\u0119","description":"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119","publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"pl-PL"},{"@type":"Organization","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization","name":"Nauka To Lubi\u0119","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","logo":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"pl-PL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","contentUrl":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","width":541,"height":194,"caption":"Nauka To Lubi\u0119"},"image":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/"}},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64","name":"Redakcja NTL","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/"}]}},"amp_enabled":true,"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2202"}],"collection":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/17"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2202"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2202\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2204,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2202\/revisions\/2204"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2203"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2202"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2202"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2202"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}