{"id":2732,"date":"2021-01-23T23:56:28","date_gmt":"2021-01-23T22:56:28","guid":{"rendered":"http:\/\/www.naukatolubie.pl\/?p=2732"},"modified":"2021-01-29T17:59:12","modified_gmt":"2021-01-29T16:59:12","slug":"ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/","title":{"rendered":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich"},"content":{"rendered":"<p class=\"field field--name-field-lead field--type-string-long field--label-hidden lead field--item\"><strong>Szwecja to jeden z najbardziej lesistych kraj\u00f3w Europy. Ale dopiero niedawno potwierdzono tam istnienie rozleg\u0142ych po\u0142aci lasu, od dekad nietkni\u0119tych pi\u0142\u0105 czy toporem. &#8222;U\u015bwiadomili\u015bmy Szwedom, co tak naprawd\u0119 maj\u0105&#8221; &#8211; m\u00f3wi prof. Grzegorz Mikusi\u0144ski, kt\u00f3ry bra\u0142 udzia\u0142 w okre\u015bleniu granic tego bezcennego przyrodniczo obszaru.<\/strong><\/p>\n<div class=\"field field--name-body field--type-text-with-summary field--label-hidden field--item\">\n<p>Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich to znakomicie zachowane lasy, porastaj\u0105ce wschodnie zbocza szwedzkiej cz\u0119\u015bci G\u00f3r Skandynawskich. Jak na warunki europejskie s\u0105 one ogromne: ci\u0105gn\u0105 si\u0119 na d\u0142ugo\u015bci ponad 800 km i zajmuj\u0105 powierzchni\u0119 ponad 2 mln hektar\u00f3w! (czyli ponad 20 tys. km2). To jeden z nielicznych obszar\u00f3w le\u015bnych na terenie Unii Europejskiej, kt\u00f3re zachowa\u0142y si\u0119 praktycznie w stanie naturalnym.<\/p>\n<div id=\"ez-toc-container\" class=\"ez-toc-v2_0_65 counter-hierarchy ez-toc-counter ez-toc-custom ez-toc-container-direction\">\n<p class=\"ez-toc-title\">Spis tre\u015bci<\/p>\n<label for=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-66367aad62144\" class=\"ez-toc-cssicon-toggle-label\"><span class=\"\"><span class=\"eztoc-hide\" style=\"display:none;\">Toggle<\/span><span class=\"ez-toc-icon-toggle-span\"><svg style=\"fill: #999;color:#999\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" class=\"list-377408\" width=\"20px\" height=\"20px\" viewBox=\"0 0 24 24\" fill=\"none\"><path d=\"M6 6H4v2h2V6zm14 0H8v2h12V6zM4 11h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2zM4 16h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2z\" fill=\"currentColor\"><\/path><\/svg><svg style=\"fill: #999;color:#999\" class=\"arrow-unsorted-368013\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" width=\"10px\" height=\"10px\" viewBox=\"0 0 24 24\" version=\"1.2\" baseProfile=\"tiny\"><path d=\"M18.2 9.3l-6.2-6.3-6.2 6.3c-.2.2-.3.4-.3.7s.1.5.3.7c.2.2.4.3.7.3h11c.3 0 .5-.1.7-.3.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7zM5.8 14.7l6.2 6.3 6.2-6.3c.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7c-.2-.2-.4-.3-.7-.3h-11c-.3 0-.5.1-.7.3-.2.2-.3.5-.3.7s.1.5.3.7z\"\/><\/svg><\/span><\/span><\/label><input type=\"checkbox\"  id=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-66367aad62144\"  aria-label=\"Toggle\" \/><nav><ul class='ez-toc-list ez-toc-list-level-1 ' ><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-1\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#NAMIERZYC_ZIELONA_WSTEGE\" title=\"NAMIERZY\u0106 ZIELON\u0104 WST\u0118G\u0118\">NAMIERZY\u0106 ZIELON\u0104 WST\u0118G\u0118<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-2\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#POLITYKA_WYCINKI_POLITYKA_OCHRONY\" title=\"POLITYKA WYCINKI, POLITYKA OCHRONY\">POLITYKA WYCINKI, POLITYKA OCHRONY<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-3\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#KONFLIKTY_O_LASY\" title=\"KONFLIKTY O LASY\">KONFLIKTY O LASY<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-4\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#JAK_SIE_LAS_UCHOWAL\" title=\"JAK SI\u0118 LAS UCHOWA\u0141\">JAK SI\u0118 LAS UCHOWA\u0141<\/a><\/li><\/ul><\/nav><\/div>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"NAMIERZYC_ZIELONA_WSTEGE\"><\/span>NAMIERZY\u0106 ZIELON\u0104 WST\u0118G\u0118<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Jak to si\u0119 sta\u0142o, \u017ce lasy &#8211; o kt\u00f3rych skali i przyrodniczym bogactwie stosunkowo niewiele by\u0142o wiadomo &#8211; uda\u0142o si\u0119 wreszcie zidentyfikowa\u0107? Dokonano tego dzi\u0119ki wykorzystaniu satelitarnych zdj\u0119\u0107 z wielu lat i obraz\u00f3w uzyskanych metod\u0105 teledetekcji.<\/p>\n<p>Analizy borealnej cz\u0119\u015bci Szwecji (pocz\u0105wszy od p\u00f3\u0142nocnej cz\u0119\u015bci prowincji V\u00e4rmland &#8211; po tereny po\u0142o\u017cone du\u017co dalej na p\u00f3\u0142noc) przeprowadzi\u0142a pa\u0144stwowa firma kartograficzna METRIA. Dane te by\u0142y potrzebne do opracowania standardowych map i plan\u00f3w wykorzystania zasob\u00f3w przyrodniczych. Zestawienie zdj\u0119\u0107 satelitarnych i lotniczych z wielu lat stworzy\u0142o bezcenn\u0105 baz\u0119 danych, pozwalaj\u0105c\u0105 por\u00f3wna\u0107 i oceni\u0107 zachodz\u0105ce na ziemi zmiany. Dlatego z danych skorzystali te\u017c naukowcy.<\/p>\n<p>Przeprowadzone przez nich analizy dotyczy\u0142y ostatnich 60-70 lat i obejmowa\u0142y lasy borealne, porastaj\u0105ce mniej wi\u0119cej dwie trzecie powierzchni Szwecji. Naukowcy ocenili stan tych las\u00f3w: mogli okre\u015bli\u0107, gdzie przez niemal 70 lat lasy wycinano, a gdzie pozosta\u0142y praktycznie nietkni\u0119te i maj\u0105 jako ca\u0142o\u015b\u0107 ogromn\u0105 warto\u015b\u0107 przyrodnicz\u0105. Okre\u015blili dok\u0142adn\u0105 lokalizacj\u0119 tych skupisk le\u015bnych, ich wielko\u015b\u0107 i \u0142\u0105czno\u015b\u0107 w przestrzeni.<\/p>\n<figure class=\"align-center\" role=\"group\"><img decoding=\"async\" src=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/sites\/default\/files\/inline-images\/zielona%20wst%C4%99ga5.jpg\" alt=\"Zielona Wst\u0119ga Las\u00f3w Skandynawskich, fot. G. Mikusi\u0144ski\" data-entity-type=\"file\" data-entity-uuid=\"ec2b92eb-7dfd-4fa5-892b-45c046cbd588\" \/><figcaption>Zielona Wst\u0119ga Las\u00f3w Skandynawskich, fot. G. Mikusi\u0144ski<\/figcaption><\/figure>\n<p>&nbsp;<\/p>\n<p>&#8222;Okaza\u0142o si\u0119, \u017ce ogromna powierzchnia las\u00f3w le\u017c\u0105cych na wsch\u00f3d od G\u00f3r Skandynawskich, maj\u0105ca d\u0142ugo\u015b\u0107 co najmniej 800 km, to tereny o du\u017cej warto\u015bci przyrodniczej. To ewenement w skali europejskiej! Podobnie wielkiego obszaru lasu naturalnego w Unii Europejskiej nie znajdziemy. Istniej\u0105 tam p\u0142aty lasu, maj\u0105ce nawet ponad 100 tys. ha, kt\u00f3re \u0142\u0105cz\u0105 si\u0119 ze sob\u0105 w przestrzeni&#8221; &#8211; podkre\u015bla w rozmowie z PAP jeden z naukowc\u00f3w wsp\u00f3\u0142odpowiedzialnych za identyfikacj\u0119 tego cennego le\u015bnego obszaru, prof. Grzegorz\u00a0<a href=\"https:\/\/www.slu.se\/en\/cv\/grzegorz-mikusinski\/\">Mikusi\u0144ski<\/a>\u00a0z Instytutu Ekologii Szwedzkiego Uniwersytetu Rolniczego (SLU) w Uppsali.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"POLITYKA_WYCINKI_POLITYKA_OCHRONY\"><\/span>POLITYKA WYCINKI, POLITYKA OCHRONY<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Szwedzi do niedawna nie zdawali sobie do ko\u0144ca sprawy, jaki przyrodniczy unikat zachowa\u0142 si\u0119 w ich kraju. Zreszt\u0105 Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich nie musia\u0142a wcale przetrwa\u0107.<\/p>\n<p>&#8222;Szwecja cz\u0119sto kojarzy si\u0119 jako kraj przyjazny przyrodzie. A jednak z surowc\u00f3w naturalnych, w tym &#8211; z drewna, korzysta si\u0119 tam bardzo intensywnie. Przemys\u0142 drzewny to wa\u017cny sektor gospodarki tego kraju&#8221; &#8211; zauwa\u017ca prof. Mikusi\u0144ski. Jest on wsp\u00f3\u0142autorem pi\u0119ciu artyku\u0142\u00f3w na temat szwedzkich las\u00f3w, opublikowanych w presti\u017cowych czasopismach naukowych (ich wykaz &#8211; pod tekstem). W badania szwedzkich las\u00f3w zaanga\u017cowali si\u0119 te\u017c Jakub Bubnicki z Instytutu Biologii Ssak\u00f3w Polskiej Akademii Nauk i Ewa Orlikowska z SLU.<\/p>\n<p>Na \u0142amach &#8222;<a href=\"doi: 10.1111\/cobi.13148\">Conservation Biology<\/a>&#8221; naukowcy przypomnieli, \u017ce od pocz\u0105tku lat 60. w Szwecji wprowadzono (niemal bez ogranicze\u0144) nowy system u\u017cytkowania las\u00f3w: zr\u0105b zupe\u0142ny. Tereny u\u017cytkowane dawniej podobnie jak w Polsce czy Niemczech szybko przekszta\u0142ci\u0142y si\u0119 w industrialny krajobraz, gdzie naraz wycinano nawet kilkaset hektar\u00f3w. Drewno zu\u017cywano, po czym sadzono nowy las, tylko w ograniczonym stopniu stosuj\u0105c odnowienie naturalne. Taki jednowiekowy, m\u0142ody las z punktu widzenia r\u00f3\u017cnorodno\u015bci biologicznej jest jednak bardzo ubogi &#8211; zw\u0142aszcza, \u017ce przeprowadza si\u0119 w nim regularne czyszczenia, polegaj\u0105ce na usuwaniu drzew mniej warto\u015bciowych z punktu widzenia produkcji drewna. Nie ma w nim le\u015bnych ostoi, starych drzewostan\u00f3w ani wyspecjalizowanych gatunk\u00f3w, potrzebuj\u0105cych do \u017cycia starych drzew i martwego drewna.<\/p>\n<p>&#8222;Polityka systematycznego wyr\u0119bu lasu by\u0142a z pewno\u015bci\u0105 wa\u017cna dla szwedzkiej gospodarki, ale doprowadzi\u0142a do zagro\u017cenia tysi\u0119cy le\u015bnych gatunk\u00f3w&#8221; &#8211; podkre\u015bla prof. Mikusi\u0144ski, kt\u00f3ry specjalizuje si\u0119 w zakresie bior\u00f3\u017cnorodno\u015bci le\u015bnej i ochrony krajobrazu, a badania w Szwecji prowadzi od 30 lat. Wobec pot\u0119\u017cnej skali wycinki i nasadze\u0144 w sumie niewiele pomog\u0142a zmiana prawa, kt\u00f3re nakazywa\u0142o zostawianie cz\u0119\u015bci starych drzew i martwego drewna &#8211; dodaje.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"KONFLIKTY_O_LASY\"><\/span>KONFLIKTY O LASY<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Przetrwanie Zielonej Wst\u0119gi G\u00f3r Skandynawskich nie jest pewne. Naukowcy sugerowali, \u017ce przysz\u0142o\u015b\u0107 tego lasu mo\u017ce si\u0119 rozwija\u0107 wed\u0142ug dw\u00f3ch scenariuszy, b\u0119d\u0105cych konsekwencj\u0105 r\u00f3\u017cnych sposob\u00f3w zarz\u0105dzania lasem. Pierwszy z nich oznacza kontynuacj\u0119 intensywnej gospodarki le\u015bnej i uzyskanie zwi\u0105zanych z tym korzy\u015bci gospodarczych. W praktyce oznacza\u0142by intensywn\u0105 wycink\u0119 i nasadzenia.<\/p>\n<p>Drugi scenariusz zak\u0142ada zwi\u0119kszenie ochrony &#8222;zielonego pasa&#8221; g\u00f3rskich las\u00f3w, co pozwoli zachowa\u0107 le\u015bne ostoje, chroni\u0107 bior\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107, sprzyja\u0107 hodowli renifer\u00f3w i zwi\u0119kszy\u0107 u\u017cyteczno\u015b\u0107 publiczn\u0105 tych las\u00f3w &#8211; pisz\u0105 naukowcy badaj\u0105cy te tereny. Takie podej\u015bcie pozwoli te\u017c wykorzysta\u0107 lasy jako narz\u0119dzie d\u0142ugoterminowej sekwestracji w\u0119gla (wi\u0105zania w\u0119gla z atmosfery).<\/p>\n<p>Szanse, by zrealizowa\u0142 si\u0119 ten drugi scenariusz, znacznie wzros\u0142y. Ustalenia naukowc\u00f3w zosta\u0142y bowiem niedawno uwzgl\u0119dnione w nowym oficjalnym\u00a0<a href=\"https:\/\/www.regeringen.se\/4ae016\/contentassets\/8010961a5b09433aa7de76d68d4ef8b8\/starkt-aganderatt-flexibla-skyddsformer-och-naturvard-i-skogen-del-2.2-sou-202073\">raporcie rz\u0105du szwedzkiego<\/a>. Prof. Mikusi\u0144ski wyja\u015bnia, \u017ce celem tego rozleg\u0142ego raportu jest analiza polityki dotycz\u0105cej las\u00f3w w Szwecji &#8211; a wi\u0119c ponad po\u0142owy obszaru tego kraju i jednego z najistotniejszych jego d\u00f3br. Kwestia las\u00f3w g\u00f3rskich, a wiec r\u00f3wnie\u017c Zielonej Wst\u0119gi G\u00f3r Skandynawskich, jest obszernie omawiana w osobnym rozdziale (XVI, strony 857-1002), kt\u00f3ry zawiera obietnice jej kompleksowej ochrony (proponuje si\u0119 obj\u0119cie ochron\u0105 dodatkowych ponad 5 mln ha lasu, a przewidziany koszt tej operacji to 14,4 mld koron, odpowiadaj\u0105cych ponad 5,5 mld z\u0142).<\/p>\n<p>Prof. Mikusi\u0144ski dodaje, \u017ce cz\u0119\u015b\u0107 Szwed\u00f3w postrzega ochron\u0119 swoich las\u00f3w nie tylko jako opcj\u0119, ale wr\u0119cz konieczno\u015b\u0107, w perspektywie realizacji ONZ-owskiego Planu Strategicznego dla R\u00f3\u017cnorodno\u015bci Biologicznej i tzw. Cel\u00f3w Aichi.<\/p>\n<p>Konwencja ta zak\u0142ada wprowadzenie w skali globalnej licznych rozwi\u0105za\u0144 i mechanizm\u00f3w chroni\u0105cych bior\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107. \u015arodkami do celu jest m.in. osi\u0105gniecie zr\u00f3wnowa\u017conej produkcji i konsumpcji, zahamowanie utraty siedlisk naturalnych, ograniczenie zanieczyszcze\u0144 czy zapobieganie inwazjom gatunk\u00f3w. Jeden z Cel\u00f3w Aichi nak\u0142ada na kraje-sygnatariuszy konieczno\u015b\u0107 ochrony co najmniej 17 proc. obszar\u00f3w l\u0105dowych &#8222;o szczeg\u00f3lnym znaczeniu dla r\u00f3\u017cnorodno\u015bci biologicznej i us\u0142ug ekosystemowych&#8221;. Ostatnio tak\u017ce Europejski Zielony \u0141ad i b\u0119d\u0105ca jego cz\u0119\u015bci\u0105 Strategia R\u00f3\u017cnorodno\u015bci Biologicznej w UE do 2030 zak\u0142adaj\u0105 jeszcze wy\u017csz\u0105, 30-procentow\u0105 ochron\u0119 \u015brodowisk l\u0105dowych.<\/p>\n<p>Cz\u0119\u015b\u0107 szwedzkich naukowc\u00f3w proponuje, by w zakres tej ochrony wesz\u0142a niezwykle cenna przyrodniczo Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &#8211; relacjonuje prof. Mikusi\u0144ski.<\/p>\n<figure class=\"align-center\" role=\"group\"><img decoding=\"async\" src=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/sites\/default\/files\/inline-images\/zielona%20wst%C4%99ga10.jpg\" alt=\"Zielona Wst\u0119ga Las\u00f3w Skandynawskich, fot. G. Mikusi\u0144ski\" data-entity-type=\"file\" data-entity-uuid=\"cbf0f7e4-6a1a-4772-9713-a5495830cd00\" \/><figcaption>Zielona Wst\u0119ga Las\u00f3w Skandynawskich, fot. G. Mikusi\u0144ski<\/figcaption><\/figure>\n<p>&nbsp;<\/p>\n<p>&#8222;Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich u\u015bwiadamia nam r\u00f3wnie\u017c &#8211; poprzez kontrast z reszt\u0105 borealnej Szwecji &#8211; jak daleko lasy gospodarcze odesz\u0142y od ich naturalnego stanu. Ochrona las\u00f3w w pozosta\u0142ych cz\u0119\u015bciach Szwecji ju\u017c nie wystarczy. Konieczna jest szeroko zakrojona odbudowa naturalnej struktury drzewostan\u00f3w, jak i ich \u0142\u0105czno\u015bci w przestrzeni, pozwalaj\u0105cej na swobodne przemieszczanie si\u0119 organizm\u00f3w le\u015bnych &#8211; i na odbudow\u0119 proces\u00f3w ekologicznych. Odtworzenie las\u00f3w z du\u017cym udzia\u0142em gatunk\u00f3w li\u015bciastych &#8211; takich jak brzozy, osiki, wierzby i jarz\u0119biny, kt\u00f3re obecnie s\u0105 bardzo rzadkie &#8211; wymaga szczeg\u00f3lnego wysi\u0142ku, aby zapewni\u0107 dogodne siedliska gatunkom od nich zale\u017cnym&#8221; &#8211; komentuje Ewa Orlikowska.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"JAK_SIE_LAS_UCHOWAL\"><\/span>JAK SI\u0118 LAS UCHOWA\u0141<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Ju\u017c dzi\u015b du\u017ca cz\u0119\u015b\u0107 Zielonej Wst\u0119gi (a\u017c 60 proc.) ma formaln\u0105, wysok\u0105 ochron\u0119 &#8211; m\u00f3wi prof. Mikusi\u0144ski. &#8222;Jednak du\u017ca powierzchnia las\u00f3w czeka na decyzj\u0119, wycina\u0107 czy nie. Wci\u0105\u017c toczy si\u0119 o nie walka: trzeba by by\u0142o w zasadzie zablokowa\u0107 zupe\u0142nie wyr\u0105b powy\u017cej granicy las\u00f3w g\u00f3rskich&#8221; &#8211; alarmuje naukowiec.<\/p>\n<p>Granica las\u00f3w g\u00f3rskich (czyli kolejne szwedzkie rozwi\u0105zanie z lat 90., s\u0142u\u017c\u0105ce ochronie las\u00f3w) oznacza fizyczn\u0105 granic\u0119 lasu g\u00f3rskiego tj. \u201eod spodu\u201d, wyznaczaj\u0105c\u0105 odr\u0119bne zasady jego gospodarczego wykorzystania &#8211; t\u0142umaczy prof. Mikusi\u0144ski. Wprowadzenie poj\u0119cia granicy las\u00f3w g\u00f3rskich znacznie utrudni\u0142o wycink\u0119 cz\u0119\u015bci wysoko po\u0142o\u017conych las\u00f3w, co pozwoli\u0142o du\u017c\u0105 ich cz\u0119\u015b\u0107 ocali\u0107 przed zr\u0119bem.<\/p>\n<p>Ci\u0105gn\u0105cy si\u0119 z po\u0142udnia na p\u00f3\u0142noc ca\u0142ej strefy borealnej las ma te\u017c wi\u0119cej szans w perspektywie zmian klimatu. Wraz z ocieplaniem si\u0119 klimatu gatunki le\u015bne, przystosowane do warunk\u00f3w ch\u0142odnych, maj\u0105 wi\u0119c w Szwecji wi\u0119cej mo\u017cliwo\u015bci przemieszczania si\u0119 i &#8222;ucieczki&#8221; coraz dalej na p\u00f3\u0142noc oraz ku wy\u017cej le\u017c\u0105cym terenom. Tymczasem inne g\u00f3rskie lasy na terenie UE z regu\u0142y ci\u0105gn\u0105 si\u0119 r\u00f3wnole\u017cnikowo i s\u0105 poci\u0119te przez infrastruktur\u0119.<\/p>\n<p>&#8222;Warto\u015b\u0107 przyrodnicza scalonego (pod wzgl\u0119dem ochrony) Zielonego Pasa G\u00f3r Skandynawskich jest nie do przecenienia. \u017beby znale\u017a\u0107 co\u015b podobnego, trzeba jecha\u0107 w g\u0142\u0105b Rosji albo na p\u00f3\u0142noc Ameryki P\u00f3\u0142nocnej. Ten obszar powinien by\u0107 w pe\u0142ni chroniony&#8221; &#8211; m\u00f3wi prof. Mikusi\u0144ski.<\/p>\n<p>Wi\u0119cej na ten temat &#8211; na stronach:\u00a0<a href=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/aktualnosci\/Doi.10.1016\/j.landurbplan.2020.103838\">Lanscape and Urban Planning<\/a>,\u00a0<a href=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/aktualnosci\/Doi.10.3390\/f10070564\">Forests<\/a>,\u00a0<a href=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/aktualnosci\/Doi.10.1007\/s10980-020-01088-4\">Landscape Ecology<\/a>,\u00a0<a href=\"https:\/\/naukawpolsce.pap.pl\/aktualnosci\/Doi.10.1111\/cobi.13148\">Conservation Biology<\/a>\u00a0oraz\u00a0<a href=\"https:\/\/www.frontiersin.org\/articles\/10.3389\/fevo.2020.595730\/full?utm_source=F-NTF&amp;utm_medium=EMLX&amp;utm_campaign=PRD_FEOPS_20170000_ARTICLE\">Frontiers in Ecology and Evolution<\/a>.<\/p>\n<p>Nauka w Polsce &#8211; PAP, Anna \u015al\u0105zak<\/p>\n<\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>Szwecja to jeden z najbardziej lesistych kraj\u00f3w Europy. Ale dopiero niedawno potwierdzono tam istnienie rozleg\u0142ych po\u0142aci lasu, od dekad nietkni\u0119tych pi\u0142\u0105 czy toporem. &#8222;U\u015bwiadomili\u015bmy Szwedom, co tak naprawd\u0119 maj\u0105&#8221; &#8211; m\u00f3wi prof. Grzegorz Mikusi\u0144ski, kt\u00f3ry bra\u0142 udzia\u0142 w okre\u015bleniu granic tego bezcennego przyrodniczo obszaru. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich to znakomicie zachowane lasy, porastaj\u0105ce wschodnie zbocza [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":17,"featured_media":2733,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"sync_status":"","episode_type":"audio","audio_file":"","castos_file_data":"","podmotor_file_id":"","cover_image":"","cover_image_id":"","duration":"","filesize":"","filesize_raw":"","date_recorded":"","explicit":"","block":"","footnotes":""},"categories":[7,258],"tags":[],"yoast_head":"<!-- This site is optimized with the Yoast SEO plugin v20.13 - https:\/\/yoast.com\/wordpress\/plugins\/seo\/ -->\n<title>Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119<\/title>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"Szwecja to jeden z najbardziej lesistych kraj\u00f3w Europy. Ale dopiero niedawno potwierdzono tam istnienie rozleg\u0142ych po\u0142aci lasu, od dekad nietkni\u0119tych pi\u0142\u0105 czy toporem. &#8222;U\u015bwiadomili\u015bmy Szwedom, co tak naprawd\u0119 maj\u0105&#8221; &#8211; m\u00f3wi prof. Grzegorz Mikusi\u0144ski, kt\u00f3ry bra\u0142 udzia\u0142 w okre\u015bleniu granic tego bezcennego przyrodniczo obszaru. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich to znakomicie zachowane lasy, porastaj\u0105ce wschodnie zbocza [&hellip;]\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2021-01-23T22:56:28+00:00\" \/>\n<meta property=\"article:modified_time\" content=\"2021-01-29T16:59:12+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/01\/38247895_38247831.jpg\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"750\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"420\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/jpeg\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Napisane przez\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"8 minut\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"Article\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#article\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\"},\"author\":{\"name\":\"Redakcja NTL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\"},\"headline\":\"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich\",\"datePublished\":\"2021-01-23T22:56:28+00:00\",\"dateModified\":\"2021-01-29T16:59:12+00:00\",\"mainEntityOfPage\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\"},\"wordCount\":1613,\"commentCount\":0,\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"articleSection\":[\"Aktualno\u015bci\",\"Ziemia\"],\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"CommentAction\",\"name\":\"Comment\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#respond\"]}]},{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\",\"name\":\"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\"},\"datePublished\":\"2021-01-23T22:56:28+00:00\",\"dateModified\":\"2021-01-29T16:59:12+00:00\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Strona g\u0142\u00f3wna\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"Aktualno\u015bci\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/aktualnosci\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":3,\"name\":\"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"description\":\"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119\",\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"},{\"@type\":\"Organization\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"logo\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"contentUrl\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"width\":541,\"height\":194,\"caption\":\"Nauka To Lubi\u0119\"},\"image\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\"}},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\",\"name\":\"Redakcja NTL\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119","og_description":"Szwecja to jeden z najbardziej lesistych kraj\u00f3w Europy. Ale dopiero niedawno potwierdzono tam istnienie rozleg\u0142ych po\u0142aci lasu, od dekad nietkni\u0119tych pi\u0142\u0105 czy toporem. &#8222;U\u015bwiadomili\u015bmy Szwedom, co tak naprawd\u0119 maj\u0105&#8221; &#8211; m\u00f3wi prof. Grzegorz Mikusi\u0144ski, kt\u00f3ry bra\u0142 udzia\u0142 w okre\u015bleniu granic tego bezcennego przyrodniczo obszaru. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich to znakomicie zachowane lasy, porastaj\u0105ce wschodnie zbocza [&hellip;]","og_url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/","og_site_name":"Nauka To Lubi\u0119","article_published_time":"2021-01-23T22:56:28+00:00","article_modified_time":"2021-01-29T16:59:12+00:00","og_image":[{"width":750,"height":420,"url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/01\/38247895_38247831.jpg","type":"image\/jpeg"}],"author":"Redakcja NTL","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Napisane przez":"Redakcja NTL","Szacowany czas czytania":"8 minut"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"Article","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#article","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/"},"author":{"name":"Redakcja NTL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64"},"headline":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich","datePublished":"2021-01-23T22:56:28+00:00","dateModified":"2021-01-29T16:59:12+00:00","mainEntityOfPage":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/"},"wordCount":1613,"commentCount":0,"publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"articleSection":["Aktualno\u015bci","Ziemia"],"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"CommentAction","name":"Comment","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#respond"]}]},{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/","name":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich &ndash; Nauka To Lubi\u0119","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website"},"datePublished":"2021-01-23T22:56:28+00:00","dateModified":"2021-01-29T16:59:12+00:00","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/ostatni-taki-las-zielona-wstega-gor-skandynawskich\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Strona g\u0142\u00f3wna","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"Aktualno\u015bci","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/aktualnosci\/"},{"@type":"ListItem","position":3,"name":"Ostatni taki las. Zielona Wst\u0119ga G\u00f3r Skandynawskich"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","name":"Nauka To Lubi\u0119","description":"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119","publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"pl-PL"},{"@type":"Organization","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization","name":"Nauka To Lubi\u0119","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","logo":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"pl-PL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","contentUrl":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","width":541,"height":194,"caption":"Nauka To Lubi\u0119"},"image":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/"}},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64","name":"Redakcja NTL","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/"}]}},"amp_enabled":true,"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2732"}],"collection":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/17"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2732"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2732\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2734,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2732\/revisions\/2734"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/2733"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2732"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2732"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2732"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}