{"id":3331,"date":"2021-04-16T13:21:54","date_gmt":"2021-04-16T11:21:54","guid":{"rendered":"http:\/\/www.naukatolubie.pl\/?p=3331"},"modified":"2021-10-11T11:31:40","modified_gmt":"2021-10-11T09:31:40","slug":"skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/","title":{"rendered":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje?"},"content":{"rendered":"<p><strong>Gdzie mieszcz\u0105 si\u0119 nasze intencje i sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje? Z m\u00f3zgu? A mo\u017ce \u017ar\u00f3d\u0142a naszych zachowa\u0144 powinni\u015bmy szuka\u0107 zupe\u0142nie gdzie indziej? W tym artykule wyja\u015bniam, dlaczego reagujemy w dany spos\u00f3b i co ma wp\u0142yw na nasze reakcje. Do poruszenia tego tematu zainspirowa\u0142a mnie ksi\u0105\u017cka autorstwa Roberta Sapolsky&#8217;ego pt. \u201eZachowuj si\u0119. Jak biologia wydobywa z nas to, co najgorsze, i to, co najlepsze\u201d.<\/strong><\/p>\n<p>Co sprawi\u0142o, \u017ce zrobi\u0142e\u015b to, co zrobi\u0142e\u015b? Odpowied\u017a zale\u017cy od dyscypliny nauki, bo wszystkie udziel\u0105 r\u00f3\u017cnych odpowiedzi. Z jednej strony hormony, z drugiej ewolucja, z innej jeszcze do\u015bwiadczenia z dzieci\u0144stwa albo geny, albo kultura. Wszystkie te odpowiedzi s\u0105 ze sob\u0105 nierozerwalnie splecione, \u017cadna nie jest najlepsza. Cz\u0142owieka powinni\u015bmy postrzega\u0107 interdyscyplinarnie.<\/p>\n<p><a href=\"https:\/\/zrzutka.pl\/z\/wwwnaukatolubiepl\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone size-full wp-image-3510\" src=\"http:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51.png\" alt=\"\" width=\"2480\" height=\"520\" srcset=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51.png 2480w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-300x63.png 300w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-1024x215.png 1024w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-768x161.png 768w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-1536x322.png 1536w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-2048x429.png 2048w\" sizes=\"(max-width: 2480px) 100vw, 2480px\" \/><\/a><\/p>\n<div id=\"ez-toc-container\" class=\"ez-toc-v2_0_65 counter-hierarchy ez-toc-counter ez-toc-custom ez-toc-container-direction\">\n<p class=\"ez-toc-title\">Spis tre\u015bci<\/p>\n<label for=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-662d51a733a60\" class=\"ez-toc-cssicon-toggle-label\"><span class=\"\"><span class=\"eztoc-hide\" style=\"display:none;\">Toggle<\/span><span class=\"ez-toc-icon-toggle-span\"><svg style=\"fill: #999;color:#999\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" class=\"list-377408\" width=\"20px\" height=\"20px\" viewBox=\"0 0 24 24\" fill=\"none\"><path d=\"M6 6H4v2h2V6zm14 0H8v2h12V6zM4 11h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2zM4 16h2v2H4v-2zm16 0H8v2h12v-2z\" fill=\"currentColor\"><\/path><\/svg><svg style=\"fill: #999;color:#999\" class=\"arrow-unsorted-368013\" xmlns=\"http:\/\/www.w3.org\/2000\/svg\" width=\"10px\" height=\"10px\" viewBox=\"0 0 24 24\" version=\"1.2\" baseProfile=\"tiny\"><path d=\"M18.2 9.3l-6.2-6.3-6.2 6.3c-.2.2-.3.4-.3.7s.1.5.3.7c.2.2.4.3.7.3h11c.3 0 .5-.1.7-.3.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7zM5.8 14.7l6.2 6.3 6.2-6.3c.2-.2.3-.5.3-.7s-.1-.5-.3-.7c-.2-.2-.4-.3-.7-.3h-11c-.3 0-.5.1-.7.3-.2.2-.3.5-.3.7s.1.5.3.7z\"\/><\/svg><\/span><\/span><\/label><input type=\"checkbox\"  id=\"ez-toc-cssicon-toggle-item-662d51a733a60\"  aria-label=\"Toggle\" \/><nav><ul class='ez-toc-list ez-toc-list-level-1 ' ><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-2'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-1\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#To_nie_mozg_steruje_naszymi_reakcjami\" title=\"To nie m\u00f3zg steruje naszymi reakcjami?\">To nie m\u00f3zg steruje naszymi reakcjami?<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-2'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-2\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#A_moze_chodzi_o_hormony\" title=\"A mo\u017ce chodzi o hormony?\">A mo\u017ce chodzi o hormony?<\/a><ul class='ez-toc-list-level-3' ><li class='ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-3\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#Testosteron_%E2%80%94_jak_dziala\" title=\"Testosteron \u2014 jak dzia\u0142a?\">Testosteron \u2014 jak dzia\u0142a?<\/a><\/li><li class='ez-toc-page-1 ez-toc-heading-level-3'><a class=\"ez-toc-link ez-toc-heading-4\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#Stres_%E2%80%94_jak_wplywa_na_organizm_i_podejmowanie_decyzji\" title=\"Stres \u2014 jak wp\u0142ywa na organizm i podejmowanie decyzji?\">Stres \u2014 jak wp\u0142ywa na organizm i podejmowanie decyzji?<\/a><\/li><\/ul><\/li><\/ul><\/nav><\/div>\n<h2><span class=\"ez-toc-section\" id=\"To_nie_mozg_steruje_naszymi_reakcjami\"><\/span><strong>To nie m\u00f3zg steruje naszymi reakcjami?<\/strong><span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h2>\n<p>M\u00f3zg w danej sytuacji nie zadzia\u0142a\u0142 sam z siebie. Tu\u017c przed Twoj\u0105 reakcj\u0105 dotar\u0142 do Ciebie jaki\u015b bodziec, kt\u00f3ry wywo\u0142a\u0142 tak\u0105 a nie inn\u0105 reakcj\u0119. Zadzia\u0142a\u0142 przez kana\u0142y zmys\u0142owe i dotar\u0142 do m\u00f3zgu, chocia\u017c mog\u0142e\u015b sobie tego nie u\u015bwiadomi\u0107. Co nam to m\u00f3wi o naszych najgorszych i najlepszych zachowaniach? M\u00f3zg pobudza do dzia\u0142ania przer\u00f3\u017cne informacje docieraj\u0105ce ze zmys\u0142\u00f3w. Szczeg\u00f3lnie wyra\u017anie wida\u0107 ten mechanizm u innych gatunk\u00f3w. Zwierz\u0119ta potrafi\u0105 wyczuwa\u0107 rzeczy w zakresie dla nas niedost\u0119pnym albo za pomoc\u0105 zmys\u0142\u00f3w, kt\u00f3rych w og\u00f3le nie znamy.<\/p>\n<p>U r\u00f3\u017cnych gatunk\u00f3w dominuj\u0105ca forma sygna\u0142\u00f3w zmys\u0142owych \u2014 wzrok, d\u017awi\u0119ki i tak dalej \u2014 ma najbardziej bezpo\u015bredni dost\u0119p do uk\u0142adu limbicznego,<strong> dlatego na przyk\u0142ad u gryzoni emocje s\u0105 zazwyczaj wywo\u0142ane przez w\u0119ch.<\/strong> Ludzki uk\u0142ad w\u0119chowy jest w zaniku: oko\u0142o 40% m\u00f3zgu szczura zajmuje si\u0119 przetwarzaniem sygna\u0142\u00f3w zapachowych \u2014 u cz\u0142owieka tylko 3%. Mimo to wci\u0105\u017c nie\u015bwiadomie prowadzimy w\u0119chowe \u017cycie i podobnie jak u gryzoni nasz uk\u0142ad w\u0119chowy ma wi\u0119cej bezpo\u015brednich po\u0142\u0105cze\u0144 z uk\u0142adem limbicznym ni\u017c jakikolwiek inny zmys\u0142.<\/p>\n<p>Opr\u00f3cz informacji dotycz\u0105cych \u015bwiata zewn\u0119trznego nasze m\u00f3zgi nieustannie odbieraj\u0105 informacje dotycz\u0105ce \u201einterocepcji\u201d, czyli wewn\u0119trznego stanu cia\u0142a, jak g\u0142\u00f3d, b\u00f3l, sw\u0119dzenie, co te\u017c wp\u0142ywa na nasze emocje. Je\u015bli czujemy si\u0119 \u017ale i co\u015b nas boli, to nasza reakcja na bod\u017ace b\u0119dzie wyczulona. B\u00f3l wzmacnia ju\u017c istniej\u0105c\u0105 sk\u0142onno\u015b\u0107 do agresji, a wi\u0119c osoby z natury agresywne staj\u0105 si\u0119 w takich momentach jeszcze bardziej agresywne.<\/p>\n<p>Wra\u017cliwo\u015b\u0107 na konkretne sygna\u0142y pochodz\u0105ce z r\u00f3\u017cnych \u017ar\u00f3de\u0142 zmienia si\u0119. Kiedy jeste\u015bmy g\u0142odni, ro\u015bnie nasza wra\u017cliwo\u015b\u0107 na zapach jedzenia. Sygna\u0142y pochodz\u0105ce od zmys\u0142\u00f3w prowadz\u0105 do m\u00f3zgu. Jednak m\u00f3zg wysy\u0142a tak\u017ce po\u0142\u0105czenia neuronowe do narz\u0105d\u00f3w zmys\u0142\u00f3w. Na przyk\u0142ad niski poziom cukru we krwi mo\u017ce aktywowa\u0107 okre\u015blone neurony w podwzg\u00f3rzu. One z kolei wysy\u0142aj\u0105 sygna\u0142y pobudzaj\u0105ce neurony receptor\u00f3w w nosie, kt\u00f3re reaguj\u0105 na zapachy jedzenia. Sama stymulacja nie wystarczy, \u017ceby w neuronach receptorowych pojawi\u0142y si\u0119 potencja\u0142y czynno\u015bciowe, ale teraz wystarczy mniejsza liczba aromatycznych cz\u0105steczek z \u017cywno\u015bci, \u017ceby taki potencja\u0142 wyzwoli\u0107.<\/p>\n<h2><span class=\"ez-toc-section\" id=\"A_moze_chodzi_o_hormony\"><\/span><strong>A mo\u017ce chodzi o hormony?<\/strong><span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h2>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"Testosteron_%E2%80%94_jak_dziala\"><\/span>Testosteron \u2014 jak dzia\u0142a?<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Najcz\u0119\u015bciej za sprawc\u0119 agresji uznaje si\u0119 testosteron. <strong>Chocia\u017c rzeczywi\u015bcie mi\u0119dzy wyst\u0119powaniem agresji a obecno\u015bci\u0105 testosteronu wyst\u0119puje pewna korelacja, to zwi\u0105zek pomi\u0119dzy poziomem testosteronu a agresj\u0105 u doros\u0142ych m\u0119\u017cczyzn jest s\u0142aby i niesta\u0142y, a podawanie testosteronu ochotnikom zazwyczaj nie zwi\u0119ksza u nich agresji.<\/strong> M\u00f3zg nie zwraca uwagi na wahania poziomu testosteronu, dop\u00f3ki utrzymuje si\u0119 on w normalnym zakresie, a r\u00f3\u017cnice dotycz\u0105ce poziomu testosteronu na og\u00f3\u0142 nie wyja\u015bniaj\u0105, dlaczego jedne osoby s\u0105 bardziej agresywne od innych.<\/p>\n<p><strong>Jak dzia\u0142a wi\u0119c testosteron?<\/strong> Podnosi poziom pewno\u015bci siebie i optymizmu, a obni\u017ca uczucia strachu i l\u0119ku. Testosteron zwi\u0119ksza impulsywno\u015b\u0107 i ryzykowne zachowania, sk\u0142aniaj\u0105c ludzi do robienia rzeczy \u0142atwiejszej, nawet je\u015bli jest to g\u0142upie. Obni\u017ca aktywno\u015b\u0107 w korze przedczo\u0142owej oraz os\u0142abia jej wsp\u00f3\u0142prac\u0119 z cia\u0142em migda\u0142owatym, za to zwi\u0119ksza \u0142\u0105czno\u015b\u0107 cia\u0142a migda\u0142owatego ze wzg\u00f3rzem \u2014 czyli struktur\u0105, przez kt\u00f3r\u0105 informacje nap\u0142ywaj\u0105ce ze zmys\u0142\u00f3w docieraj\u0105 skr\u00f3con\u0105 drog\u0105 do cia\u0142a migda\u0142owatego. W ten spos\u00f3b ro\u015bnie wp\u0142yw impuls\u00f3w dzia\u0142aj\u0105cych w u\u0142amku sekundy, ale nieprecyzyjnych, za\u015b maleje rola kory czo\u0142owej, kt\u00f3ra ka\u017ce si\u0119 na chwil\u0119 zatrzyma\u0107 i zastanowi\u0107.<\/p>\n<p>Dlatego dzia\u0142anie testosteronu zale\u017cy od kontekstu. Sam nie powoduje agresji, ale mo\u017ce pom\u00f3c j\u0105 wywo\u0142ywa\u0107. Je\u015bli cia\u0142o migda\u0142owate ju\u017c wcze\u015bniej reaguje na jaki\u015b aspekt wiedzy wyuczonej spo\u0142ecznie (gniewne twarze), to testosteron zwi\u0119ksza intensywno\u015b\u0107 jego reakcji. M\u00f3wi ona, \u017ce wy\u017cszy poziom testosteronu zwi\u0119ksza agresj\u0119 wy\u0142\u0105cznie w reakcji na pojawiaj\u0105ce si\u0119 wyzwanie. Wzrost poziomu testosteronu towarzysz\u0105cy zagro\u017ceniu statusu wzmaga wszelkie zachowania zmierzaj\u0105ce do utrzymania statusu. Gdyby status zdobywa\u0142oby si\u0119 w zamian za szlachetne zachowania, nie by\u0142oby bardziej prospo\u0142ecznego hormonu ni\u017c testosteron.<\/p>\n<h3><span class=\"ez-toc-section\" id=\"Stres_%E2%80%94_jak_wplywa_na_organizm_i_podejmowanie_decyzji\"><\/span>Stres \u2014 jak wp\u0142ywa na organizm i podejmowanie decyzji?<span class=\"ez-toc-section-end\"><\/span><\/h3>\n<p>Czynnikiem, kt\u00f3ry za to bardzo silnie wp\u0142ywa na nasze decyzje i zachowanie jest stres. Pojawia si\u0119 on szczeg\u00f3lnie przed podj\u0119ciem najwa\u017cniejszych i obarczonych najwi\u0119kszymi konsekwencjami decyzji. Jest to dla zjawisko najcz\u0119\u015bciej niekorzystne, ale stres jest potrzebny, kiedy organizm potrzebuje si\u0119 zmobilizowa\u0107 na kr\u00f3tko. Naszym przodkom pomaga\u0142 zwi\u0119kszy\u0107 wydajno\u015b\u0107 organizmu w razie niebezpiecze\u0144stwa. Mi\u0119\u015bnie potrzebowa\u0142y wtedy du\u017cej dawki energii, reakcja stresowa mobilizowa\u0142a energi\u0119 i przenosi\u0142a j\u0105 z zapas\u00f3w organizmu do krwiobiegu. Co wi\u0119cej, przy okazji stresu podnosi si\u0119 t\u0119tno i ci\u015bnienie krwi, dzi\u0119ki czemu energia kr\u0105\u017c\u0105ca w krwiobiegu szybciej dociera do pracuj\u0105cych mi\u0119\u015bni. <strong>Do tego w chwilach stresu organizm odk\u0142ada na potem ro\u015bni\u0119cie, naprawianie tkanek czy reprodukcj\u0119. Dlatego d\u0142ugoterminowy stres powoduje r\u00f3\u017cne problemy metaboliczne i os\u0142abia odporno\u015b\u0107.<\/strong><\/p>\n<p>D\u0142ugotrwa\u0142y stres powoduje r\u00f3wnie\u017c, \u017ce ludzie nie\u015bwiadomie staj\u0105 si\u0119 bardziej wyczuleni na gniewny wyraz twarzy. W chwilach stresu bardziej aktywny staje si\u0119 neuronalny skr\u00f3t, kt\u00f3rym dane ze zmys\u0142\u00f3w przenosz\u0105 si\u0119 przez wzg\u00f3rze do cia\u0142a migda\u0142owatego \u2014 jego synapsy robi\u0105 si\u0119 wra\u017cliwsze. Nasze reakcje staj\u0105 si\u0119 szybsze, ale te\u017c mniej precyzyjne i przemy\u015blane. W sytuacji budz\u0105cej strach cia\u0142o migda\u0142owate panuje nad hipokampem i zmusza go do zapami\u0119tania informacji dotycz\u0105cych kontekstu zdarzenia (np. cia\u0142o migda\u0142owate zapami\u0119tuje n\u00f3\u017c napastnika, a hipokamp \u2014 miejsce, w kt\u00f3rym dosz\u0142o do napadu rabunkowego). Stres wzmacnia ten efekt, u\u0142atwia uczenie si\u0119 skojarze\u0144 l\u0119kowych i w\u0142\u0105czanie ich do pami\u0119ci d\u0142ugoterminowej.<\/p>\n<p><a href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres.jpg\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone size-full wp-image-3339\" src=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres.jpg\" alt=\"hormon stresu\" width=\"1920\" height=\"1271\" srcset=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres.jpg 1920w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres-300x199.jpg 300w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres-1024x678.jpg 1024w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres-768x508.jpg 768w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/stres-1536x1017.jpg 1536w\" sizes=\"(max-width: 1920px) 100vw, 1920px\" \/><\/a><\/p>\n<p>Z drugiej jednak strony pod wp\u0142ywem stresu trudniej jest odzwyczai\u0107 si\u0119 od odruchu warunkowego zwi\u0105zanego ze skojarzeniem l\u0119kowym. Stres zaburza te\u017c dzia\u0142anie pami\u0119ci roboczej, ale te\u017c utrudnia synchronizacj\u0119 r\u00f3\u017cnych obszar\u00f3w kory czo\u0142owej. Dlatego trudniej jest przerzuci\u0107 si\u0119 od jednego zadania do drugiego. W sytuacji stresowej zacinamy si\u0119, w\u0142\u0105cza si\u0119 autopilot, kierujemy si\u0119 nawykiem. Co zwykle robimy w stresuj\u0105cym momencie, kiedy co\u015b nie dzia\u0142a? Powtarzamy to samo wiele razy, tylko szybciej i mocniej. Os\u0142abienie dzia\u0142ania kory czo\u0142owej w po\u0142\u0105czeniu z nasilonym dzia\u0142aniem cia\u0142a migda\u0142owatego w chwilach stresu powoduje, \u017ce \u017ale oceniamy ryzyko.<\/p>\n<p>Chocia\u017c oczywi\u015bcie ka\u017cdy jest inny to obie p\u0142cie zarz\u0105dzaj\u0105 stresem inaczej.<strong> Reakcja typu <em>tend-and-befriend<\/em> u kobiet to przeciwie\u0144stwo reakcji <em>fight or flight<\/em> bardziej charakterystycznej dla m\u0119\u017cczyzn.<\/strong> Statystycznie kobiety w stresie skupiaj\u0105 si\u0119 bardziej na trosce o dzieci (tend) oraz szukaj\u0105 przynale\u017cno\u015bci spo\u0142ecznej (befriend). Jest tak najprawdopodobniej dlatego, \u017ce u kobiet w reakcji stresowej silniejszy jest element wydzielania oksytocyny, hormonu odpowiedzialnego zabudowanie relacji.<\/p>\n<p>W ci\u0105gu ostatnich minut czy godzin przed jakim\u015b zachowaniem hormony dzia\u0142aj\u0105 g\u0142\u00f3wnie w spos\u00f3b warunkowy i u\u0142atwiaj\u0105cy. Hormony nie determinuj\u0105, nie nakazuj\u0105, nie powoduj\u0105 zachowa\u0144, ani ich nie tworz\u0105. Sprawiaj\u0105 tylko, \u017ce stajemy si\u0119 bardziej wra\u017cliwi na czynniki spo\u0142eczne, kt\u00f3re wyzwalaj\u0105 zachowania silnie nacechowane emocjonalnie i wzmacniaj\u0105 w nas ju\u017c istniej\u0105ce sk\u0142onno\u015bci w tych obszarach.<\/p>\n<p><strong>Ostatnio nagra\u0142em film na sw\u00f3j kana\u0142 na YouTube na ten temat. Obejrzyj materia\u0142:<\/strong><\/p>\n<p><iframe loading=\"lazy\" title=\"To nie m\u00f3zg nami steruje?\" width=\"500\" height=\"281\" src=\"https:\/\/www.youtube.com\/embed\/MDzLeQ0vEy8?feature=oembed\" frameborder=\"0\" allow=\"accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share\" referrerpolicy=\"strict-origin-when-cross-origin\" allowfullscreen><\/iframe><\/p>\n<p><a href=\"https:\/\/zrzutka.pl\/z\/wwwnaukatolubiepl\"><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone size-full wp-image-3510\" src=\"http:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51.png\" alt=\"Wesprzyj zrzutk\u0119 Nauka. To Lubi\u0119\" width=\"2480\" height=\"520\" srcset=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51.png 2480w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-300x63.png 300w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-1024x215.png 1024w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-768x161.png 768w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-1536x322.png 1536w, https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/05\/51-2048x429.png 2048w\" sizes=\"(max-width: 2480px) 100vw, 2480px\" \/><\/a><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>Gdzie mieszcz\u0105 si\u0119 nasze intencje i sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje? Z m\u00f3zgu? A mo\u017ce \u017ar\u00f3d\u0142a naszych zachowa\u0144 powinni\u015bmy szuka\u0107 zupe\u0142nie gdzie indziej? W tym artykule wyja\u015bniam, dlaczego reagujemy w dany spos\u00f3b i co ma wp\u0142yw na nasze reakcje. Do poruszenia tego tematu zainspirowa\u0142a mnie ksi\u0105\u017cka autorstwa Roberta Sapolsky&#8217;ego pt. \u201eZachowuj si\u0119. Jak biologia wydobywa [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":17,"featured_media":3338,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"sync_status":"","episode_type":"audio","audio_file":"","castos_file_data":"","podmotor_file_id":"","cover_image":"","cover_image_id":"","duration":"","filesize":"","filesize_raw":"","date_recorded":"","explicit":"","block":"","footnotes":""},"categories":[610,7,260],"tags":[],"yoast_head":"<!-- This site is optimized with the Yoast SEO plugin v20.13 - https:\/\/yoast.com\/wordpress\/plugins\/seo\/ -->\n<title>Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119<\/title>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"Gdzie mieszcz\u0105 si\u0119 nasze intencje i sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje? Z m\u00f3zgu? A mo\u017ce \u017ar\u00f3d\u0142a naszych zachowa\u0144 powinni\u015bmy szuka\u0107 zupe\u0142nie gdzie indziej? W tym artykule wyja\u015bniam, dlaczego reagujemy w dany spos\u00f3b i co ma wp\u0142yw na nasze reakcje. Do poruszenia tego tematu zainspirowa\u0142a mnie ksi\u0105\u017cka autorstwa Roberta Sapolsky&#8217;ego pt. \u201eZachowuj si\u0119. Jak biologia wydobywa [&hellip;]\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Nauka To Lubi\u0119\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2021-04-16T11:21:54+00:00\" \/>\n<meta property=\"article:modified_time\" content=\"2021-10-11T09:31:40+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/Skad-sie-biora-nasze-reakcje.png\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"1920\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"1482\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/png\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Napisane przez\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"Redakcja NTL\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"6 minut\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"Article\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#article\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\"},\"author\":{\"name\":\"Redakcja NTL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\"},\"headline\":\"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje?\",\"datePublished\":\"2021-04-16T11:21:54+00:00\",\"dateModified\":\"2021-10-11T09:31:40+00:00\",\"mainEntityOfPage\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\"},\"wordCount\":1441,\"commentCount\":0,\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"articleSection\":[\"Video\",\"Aktualno\u015bci\",\"Cz\u0142owiek\"],\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"CommentAction\",\"name\":\"Comment\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#respond\"]}]},{\"@type\":\"WebPage\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\",\"name\":\"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\"},\"datePublished\":\"2021-04-16T11:21:54+00:00\",\"dateModified\":\"2021-10-11T09:31:40+00:00\",\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/\"]}]},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Strona g\u0142\u00f3wna\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"Aktualno\u015bci\",\"item\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/aktualnosci\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":3,\"name\":\"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje?\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"description\":\"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119\",\"publisher\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\"},\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"},{\"@type\":\"Organization\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization\",\"name\":\"Nauka To Lubi\u0119\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/\",\"logo\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"contentUrl\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg\",\"width\":541,\"height\":194,\"caption\":\"Nauka To Lubi\u0119\"},\"image\":{\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/\"}},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64\",\"name\":\"Redakcja NTL\",\"url\":\"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119","og_description":"Gdzie mieszcz\u0105 si\u0119 nasze intencje i sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje? Z m\u00f3zgu? A mo\u017ce \u017ar\u00f3d\u0142a naszych zachowa\u0144 powinni\u015bmy szuka\u0107 zupe\u0142nie gdzie indziej? W tym artykule wyja\u015bniam, dlaczego reagujemy w dany spos\u00f3b i co ma wp\u0142yw na nasze reakcje. Do poruszenia tego tematu zainspirowa\u0142a mnie ksi\u0105\u017cka autorstwa Roberta Sapolsky&#8217;ego pt. \u201eZachowuj si\u0119. Jak biologia wydobywa [&hellip;]","og_url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/","og_site_name":"Nauka To Lubi\u0119","article_published_time":"2021-04-16T11:21:54+00:00","article_modified_time":"2021-10-11T09:31:40+00:00","og_image":[{"width":1920,"height":1482,"url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/04\/Skad-sie-biora-nasze-reakcje.png","type":"image\/png"}],"author":"Redakcja NTL","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Napisane przez":"Redakcja NTL","Szacowany czas czytania":"6 minut"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"Article","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#article","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/"},"author":{"name":"Redakcja NTL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64"},"headline":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje?","datePublished":"2021-04-16T11:21:54+00:00","dateModified":"2021-10-11T09:31:40+00:00","mainEntityOfPage":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/"},"wordCount":1441,"commentCount":0,"publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"articleSection":["Video","Aktualno\u015bci","Cz\u0142owiek"],"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"CommentAction","name":"Comment","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#respond"]}]},{"@type":"WebPage","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/","name":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje? &ndash; Nauka To Lubi\u0119","isPartOf":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website"},"datePublished":"2021-04-16T11:21:54+00:00","dateModified":"2021-10-11T09:31:40+00:00","breadcrumb":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/"]}]},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/skad-sie-biora-nasze-reakcje-i-co-nami-steruje\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Strona g\u0142\u00f3wna","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"Aktualno\u015bci","item":"https:\/\/naukatolubie.pl\/kategoria\/aktualnosci\/"},{"@type":"ListItem","position":3,"name":"Sk\u0105d si\u0119 bior\u0105 nasze reakcje i co nami steruje?"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#website","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","name":"Nauka To Lubi\u0119","description":"Oficjalna strona Fundacji Nauka. To Lubi\u0119","publisher":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization"},"potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/naukatolubie.pl\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"pl-PL"},{"@type":"Organization","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#organization","name":"Nauka To Lubi\u0119","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/","logo":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"pl-PL","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","contentUrl":"https:\/\/naukatolubie.pl\/app\/uploads\/2021\/10\/logo-ntl.svg","width":541,"height":194,"caption":"Nauka To Lubi\u0119"},"image":{"@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/logo\/image\/"}},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/naukatolubie.pl\/#\/schema\/person\/82d8ff15bd09ca2f821ad8e5ddefee64","name":"Redakcja NTL","url":"https:\/\/naukatolubie.pl\/author\/redakcja\/"}]}},"amp_enabled":true,"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3331"}],"collection":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/users\/17"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3331"}],"version-history":[{"count":11,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3331\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":4256,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3331\/revisions\/4256"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media\/3338"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3331"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3331"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/naukatolubie.pl\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3331"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}