Szukamy łowców meteorytów

„Łowcy mikrometeorytów” to program edukacyjny dla dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych (6, 7 i 8 klasa) oraz średnich. Jego celem jest pozwolić Wam, uczniom i nauczycielom, odnaleźć w swoim najbliższym otoczeniu niewielkie meteoryty, zidentyfikować zanieczyszczenie jakie wdychamy, a także nauczyć się, jak pracują naukowcy. Wasza szkoła otrzyma od nas darmowy sprzęt pozwalający na przeprowadzenie tytułowych poszukiwań, a także wielu ciekawych doświadczeń dodatkowych. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej… czytajcie dalej.

Tajemniczy blask na niebie

Meteory od zawsze rozpalały ludzką wyobraźnię. Ich wpływ na naszą cywilizację widać nie tylko w relacjach historycznych, ale także w różnych religiach. Dziś, choć znamy już ich naturę, wciąż wywołują emocje. 

Tych większych słusznie się obawiamy, szczególnie od czasu gdy odkryliśmy, że jeden z nich przyczynił się do zagłady dinozaurów. Te mniejsze, pięknie rozpalające nasze niebo z reguły budzą sympatię, czego objawem jest choćby zwyczaj wymyślania życzeń na ich widok. Nie dziwi więc, że gdy Ziemia wchodzi w zasięg jakiegoś roju meteorów np. Perseidów, to zjawisko wyciąga z domów na długie nocne godziny nie tylko amatorów astronomii.

Zdecydowana większość meteorów zostawiających na naszym niebie wizualne ślady do powierzchni Ziemi jednak nie dociera. Kosmicznym skałom nie tak łatwo uzyskać statusu meteorytu, nasz gęsta atmosfera powoduje, że większość z nich spłonie, bądź odparuje. Te, które zdołają się przebić, zawsze są cennym znaleziskiem tak dla naukowców, jak i kolekcjonerów. Niektóre meteoryty, zwłaszcza te będące fragmentami innych planet, potrafią osiągać zawrotne ceny. 

Szukanie dużych meteorytów to trudne zadanie, ale jest sposób na to, żeby wasza szkoła też mogła się pochwalić posiadaniem takiego gościa z kosmosu. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że spośród 5000 ton kosmicznego materiału, który rocznie dociera do powierzchni naszej planety, tylko niewielką część stanowią kamyki w skali makro. Większość to mikrometeoryty, gwiezdny pył, drobiny wielkości mniejszej od 2 milimetrów.

Jeśli tak duża masa rozkłada się na tak niewielkie drobiny materii, to znaczy że mikrometeorytów w naszym otoczeniu powinno być bardzo dużo. Z czysto statystycznych obliczeń, czyli podzielenia tej masy przez powierzchnię Ziemi wynika, że rocznie na 1 m2 naszej planety spadnie 1 mikrometeoryt. Nie jest to może oszałamiająca liczba, szczególnie że rozkład ich upadków nie jest równomierny, ale jeśli dobrze przemyśleć taktykę, możemy znaleźć miejsca, które sprzyjają ich odnalezieniu.

Pierwszy program edukacyjny Fundacji Nauka. To Lubię

I właśnie polowanie na taką gwiezdną drobnicę chcemy Wam, nauczycielom i przede wszystkim uczniom zaproponować. „Łowcy mikrometeorytów” to program edukacyjny przygotowany wspólnie przez Fundację Nauka. To Lubię oraz Studenckie Koło Naukowe Geologów Uniwersytetu Wrocławskiego, pionierów w zakresie poszukiwań mikrometeorytów w naszym kraju. Jego stworzenie wsparli nasi partnerzy, polska agencja kosmiczna POLSA oraz firma technologiczna Future Processing. 

Do pierwszej edycji programu zaprosimy 10 zespołów uczniowskich pracujących pod opieką nauczyciela. Teoretycznie najlepsze kompetencje będą mieli nauczyciele chemii, fizyki lub geografii, ale Waszym opiekunem może być każdy, kto zdecyduje się podjąć takowego zadania. Programowy podręcznik napisaliśmy tak, żeby nie trzeba było specjalistycznej wiedzy do zrealizowania postawionych tam zadań. 

Co należy zrobić, żeby do wspomnianej „dziesiątki” się dostać?

• jeśli jesteś uczniem, pokaż tę stronę nauczycielowi, który wiesz, że pomoże Ci zebrać zespół i chętnie zostanie Waszym opiekunem,
• jeśli jesteś nauczycielem, pomyśl których uczniów wziąć do zespołu, stwórz go i… aplikuj.

Jak aplikować? W bardzo prosty sposób, chcemy abyście na nasz adres: edu@naukatolubie.pl nadesłali napisaną wspólnie przez cały zespół uczniowski pracę, odpowiadającą na pytanie:

Wyobraźcie sobie świat za dwie dekady. Mamy już od lat bazy na Księżycu, właśnie powstaje pierwsza na Marsie. Czym mógłby zajmować się w takim świecie wasz zespół?

Jak ta praca ma wyglądać?

• tekst uczniów powinien mieć maksymalnie 5000 zzs, możecie też stworzyć materiał video lub podcast, które nie powinny być dłuższe niż 5 min
• wasza aktywność nie musi być związana z pobytem na Marsie czy Księżycu, ale powinna uwzględniać to, że jako cywilizacja tam jesteśmy

Co musi zawierać zgłoszenie zespołu uczniowskiego do programu? 

• dane szkoły lub innej instytucji
• dane nauczyciela, który jest opiekunem grupy i składającym zgłoszenie,
• skład zespołu uczniowskiego
• zgłoszenie wraz pracą uczniowską musi być wysłane do nas mailem do 10 maja 2024 r. 
• w temacie maila proszę wpisać:
  [Łowcy Mikrometeorytów] Zgłoszenie do programu

Na przystąpienie do konkursu musicie mieć też zgodę waszej dyrekcji, będziemy musieli z waszą szkołą podpisać stosowną umowę. 

Wyniki etapu wstępnego ogłosimy 24 maja 2024 r.

Zgłoszenie powinno także zostać poprzedzone zapoznaniem się z niniejszym regulaminem oraz złożeniem i załączeniem do zgłoszenia podpisanych załączników nr 1,2,3.

Jak będzie wyglądać polowanie na gwiezdny pył

Wybrane przez Nas szkoły otrzymają darmowy programowy, tzw. starter-pack. To podstawowy pakiet sprzętu i odczynników umożliwiający prowadzenie poszukiwań oraz weryfikację zebranych drobin. Znajdziecie w nim także programowy podręcznik, w którym zawarte będą szczegółowe informacje na temat:

• pochodzenia mikrometeorytów
• historii ich poszukiwań
• opisy pułapek na mikrometeoryty, 
• instrukcja co zrobić z zebranym pyłem, aby mieć szansę odnaleźć kosmiczne cząstki,
• opisy eksperymentów możliwych do przeprowadzenia na zebranych drobinach, np. w celu weryfikacji składu chemicznej wybranych drobinek. 
• wiele innych ciekawostek związanych z tym tematem.

Szkoły biorące udział w programie wzbogacą się o taki sprzęt jak mikroskop cyfrowy, zestawy sit, odczynniki chemiczne itd. ale najważniejsza będzie wiedza, know-how jak prowadzić z dziećmi ciekawe badania. 
Na początek będziecie musieli zebrać pył dający szansę na odnalezienie mikrometeorytów, np. z rynien odprowadzających wodę z dachów albo najlepiej, poprzez zbudowanie prostych pułapek pyłowych. Sugerujemy Wam, żeby na czas wakacji na terenie szkoły ustawić przynajmniej jedną taką konstrukcję.

Następnie będziecie zebrany materiał segregować, przesiewać, a wyselekcjonowane drobiny poddacie szczegółowym obserwacjom mikroskopowym i eksperymentom chemicznym. Program przygotowaliśmy tak, że po jego zakończeniu będziecie w stanie swoje poszukiwania kontynuować w zasadzie w nieskończoność. A jeśli taki mikrometeoryt uda się Wam znaleźć, w podręczniku znajdziecie informację jak ładnie go oprawić, żeby można było go wykorzystywać później jako pomoc naukową.

Uczeń, a może naukowiec?

Główną ideą jaka stoi za tym programem jest pokazanie Wam, że jako Ziemia jesteśmy integralną częścią kosmosu, a przestrzeń kosmiczna oddziałuje na nas codziennie. Ale od strony praktycznej, chcemy wam dać posmak tego, jak wygląda praca prawdziwych naukowców. W związku z tym będziecie prowadzone doświadczenia i obserwacje dokumentować. 

Ale nie bójcie się, nie chcemy Was przestraszyć naukową biurokracją, będzie to robione w bardzo uproszczony sposób. Otrzymacie od nas prosty plik, który trzeba będzie uzupełniać w trakcie przechodzenia przez poszczególne etapy zbierania materiałów i badań. Na końcu stworzycie krótką pracę, nie więcej niż 10000 zzs, podsumowującą wasze badania. Tak jak dorosła praca naukowa, ta wasza będzie musiała zawierać abstrakt, część opisową i podsumowanie. Całość wyślecie nam na zakończenie programu, do końca października 2024 r. 

Jakość tej dokumentacji będzie podstawą do wyboru trzech najlepszych szkół, które na zakończenie programu zostaną przez nas dodatkowo nagrodzone. Najlepszą odwiedzi ze swoim wykładem o kosmosie dr Tomasz Rożek, a wszystkie trzy otrzymają też zestawy jego książek oraz… pamiątkowy model sondy kosmicznej. Te ostatnie mają swoją historię, poleciały na wysokość 22 km w debiutanckim locie polskiej rakiety suborbitalnej „Perun”.

Ważna uwaga! Znalezienie się wśród zwycięzców nie będzie warunkowane odnalezieniem mikrometeorytu, ale jakością waszej pracy sprawozdawczej.

Jak wspomnieliśmy na wstępie, „Łowcy Mikrometeorytów” mają też bardziej przyziemną, ale nie mniej cenną w przekazie część ekologiczną. Przy okazji poszukiwań mikrometeorytów będziecie mieli bowiem okazję obejrzeć, inne drobiny wielkości podobnej do mikrometeorytów, które krążą w naszej atmosferze. Spora część z nich to nasze dzieło. Odkrycie, czym „wzbogacamy” powietrze, które trafia do naszych płuc może być nieco szokujące, a na pewno ma walor edukacyjny. Wydaje nam się, że niejeden z Was będzie zaskoczony tym, co znajdziecie w pułapkach.
Zapraszamy!

Autor

Krzysztof Kurdyła

W Nauka. To Lubię pisze o statkach kosmicznych, orbitach i zdobywaniu Układu Słonecznego. Stara się odpowiedzieć na pytanie czy podbój kosmosu to bardziej romantyczna przygoda, czy coś z pogranicza thrillera i horroru. Czy nosi ze sobą ręcznik i dziwną, cyfrową książkę? Być może.

Więcej od tego autora