W świecie nauk ścisłych – genialne teorie czy odrobina szczęścia?
Każdego dnia naukowcy na całym świecie ciężko pracują, abyśmy mogli dowiedzieć się o tym, co nas otacza, chociaż szczyptę więcej. Wiele z ich badań wynika z odwagi, bo potrafią wątpić i zadawać pytania, na które jeszcze nikt nie zna odpowiedzi. Jak to jest być prawdziwym naukowcem i jak dokonuje się tych przełomowych odkryć? Czy odkrycia naukowe są zawsze zaplanowane?
Spis treści
Życie w laboratorium – nauka i naukowcy
Nauki ścisłe to takie, które badają i opisują otaczający świat za pomocą doświadczeń i dowodów matematycznych. Z pozoru może to brzmieć tajemniczo, a nawet wydawać się czymś bardzo skomplikowanym, jednak bez obaw. Badania naukowe są prowadzone właśnie po to, by odkryć i lepiej zrozumieć prawa, które nami rządzą i dzięki temu w prostszy sposób je opisywać.
Przeprowadzanie doświadczeń to działka naukowców. To oni projektują, wykonują, a także interpretują wyniki doświadczeń. Działają samodzielnie, w grupach lub pomagają sobie nawzajem.
Ich praca sprowadza się do nieustannej ciekawości świata i ciągłego zadawania sobie pytań: „Ale dlaczego właśnie tak? Jak? Czemu?”. Odpowiedź na nie wszystkie często spędza sen z powiek naukowcom.
Mury laboratorium rzadko słyszą wykrzykiwanie słowa „Eureka!”. Praca naukowców to raczej powolne dociekanie prawd, których jeszcze nie poznaliśmy w nauce, cegiełka po cegiełce. Jednak zdarzają się, też prawdziwe niespodzianki. Czasami naukowcy, szukając odpowiedzi na jakieś zagadnienie, odkrywają coś zupełnie innego!
Eksperymenty, które dały odwrotne rezultaty
Praca nad znalezieniem nowej receptury substancji nie jest łatwa. Przed takim zadaniem stanął chemik Spencer Silver. Miał otrzymać klej, którego właściwości byłyby silniejsze od tych już dostępnych na rynku. Zamiast tego znalazł jednak coś o zupełnie przeciwnym charakterze. Substancja, którą otrzymał, właściwie odklejała się bez problemu od wszystkiego, nie pozostawiając po sobie śladu.
Mimo że badania zawiodły, naukowiec cały czas pamiętał o swoim odkryciu i był przekonany, że można go do czegoś wykorzystać. Kilka lat później jego kolega przez przypadek wpadł na pomysł, do czego można go zastosować. Ten słaby klej można było umieścić na małych kawałkach papieru i wtedy sposób powstały karteczki samoprzylepne!
Przeczytaj też: Niezwykłe zachowania wśród zwierząt
Przypadkiem można również odkryć coś, co w przyszłości będzie miało wpływ na ludzkie życie! Tak właśnie się stało podczas eksperymentów Charlesa Richeta. Podczas swoich badań używał on toksyny wyodrębnionej z pewnych organizmów wodnych. Następnie w laboratorium podawał ją psom. Liczył na to, że podczas doświadczenia zwierzęta rozwiną odporność na toksyczną substancję.
Pierwsza próba zakończyła się pomyślnie – zwierzęta w pewnym stopniu tolerowały składnik, kolejne jednak dały niespodziewany wynik. Organizmy dostawały poważnego wstrząsu. W ten sposób odkryto zjawisko, które nazywamy do dziś anafilaksją, czyli nagłą ciężką nadwrażliwością ciała na dany składnik. Naukowiec dostał za swoje odkrycie Nagrodę Nobla, a to doświadczenie dało początek poważnych naukowych badań nad alergią!
Odkrycia naukowe, które poszły zgodnie z planem i zmieniły świat
W obecnych czasach szczepionki to żadna nowość. Już w pierwszej dobie życia są one podawane nawet noworodkom. Jednak aby dziś było to dla nas codziennością, w przeszłości musiały zajść przełomowe odkrycia. Do jednego z nich doszło pod koniec XVIII wieku.
Doktor Edward Jenner zauważył, że osoby pracujące przy krowach są w pewien sposób chronione przed w tamtych czasach bardzo niebezpieczną chorobą – ospą prawdziwą. W zamian za to chorowały na łagodniejszą dolegliwość – ospę krowią zwaną krowianką.
Postanowił sprawdzić swoją teorię. Pobrał materiał od pacjentki zarażonej krowianką i zaszczepił próbkę w ramię małego chłopca, syna ogrodnika. Początkowo chłopiec źle się poczuł, ale szybko wyzdrowiał. Po kilku miesiącach doktor próbował narazić chłopaka na działanie wirusa ospy prawdziwej, jednak ten nie zachorował. W ten właśnie sposób stał się pierwszą zaszczepioną osobą przeciwko temu wirusowi!
Przeczytaj też: Ciekawostki o gadach, które Cię zaskoczą!
Czasem pomysły na nowe odkrycia biorą się z praktyk stosowanych przez zwykłych ludzi od tysięcy lat. Tak właśnie było z substancją stosowaną od wieków do uśmierzania bólu czy zbijania gorączki. Informacje o stosowaniu kory wierzby jako środka leczniczego znajdujemy w zapiskach pochodzących chociażby ze starożytnej Grecji.
Dziś wiemy, że stosowanie tego typu praktyk było zasadne – kora zawierała w sobie kwas salicylowy. Naukowcom udało się go wyizolować dopiero w XIX wieku, jednak substancja ta oprócz właściwości leczniczych nie była obojętna dla zdrowia, powodowała poważne podrażnienia żołądka.
Potrzebne było odkrycie bardzo podobnego składnika, który jednak byłby bezpieczniejszy dla pacjentów. Dziś powszechnie stosowany jest kwas acetylosalicylowy, znany wszystkim pod nazwą aspiryna! Dzięki niemu chorzy na całym świecie w łatwy sposób mają dostęp do substancji, która nie tylko pomoże na ból głowy, zbije gorączkę, ale także pomaga w profilaktyce chorób serca!
Odkrycia naukowe – podsumowanie
Praca naukowca to prawdziwa przygoda, w której trzeba zachować otwarty umysł i ciekawość świata. Jednak można się zastanawiać, czy skoro już tyle odkryliśmy, to czy jeszcze jest co badać. Oczywiście, że tak! Tysiące pytań z każdej dziedziny wiedzy pozostają nadal bez odpowiedzi. Może czekają na rozwiązanie właśnie przez Ciebie?
Literatura:
https://kids.niehs.nih.gov/topics/how-science-works
https://kids.niehs.nih.gov/topics/how-science-works/science-scientists
https://www.3m.co.uk/3M/en_GB/post-it-notes/contact-us/about-us/
https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1913/richet/biographical/
https://www.britannica.com/biography/Charles-Richet
http://smj.sma.org.sg/5103/5103ms1.pdf
https://www.pbs.org/wgbh/nova/article/accidental-discoveries/
https://www.aaas.org/scientific-breakthroughs-were-accidents
https://www.cdc.gov/smallpox/history/history.html
Monika Tarasek
Newsletter NTL Junior
Zostaw nam swój adres email i otrzymuj wartościowe materiały dla dzieci.
Podcasty NTL
